Tímarit lögfræðinga - 01.11.1986, Qupperneq 36

mjög til þess fallin að skerða öryggi í viðskiptum og skapa réttar-
óvissu.“
Því má slá föstu í þessum tilvikum sem og öðrum, að dómstólar geri
kröfur til þess, að ótvírætt sé í ljós leitt, að skilyrði séu fyrir hendi til
að beita reglu 36. gr., áður en dómsúrlausn verður byggð á ákvæðinu.
4.2.5.
Þá hefur verið bent á, að ætla megi, að reglu 36. gr. verði beitt um
gerðardómsákvæði í samningum, sem talin verða ósanngj örn, t.d. vegna
fyrirmæla um, að annar samningsaðili skuli bera allan kostnað af starfi
gerðardómsins eða fyrirmæla um, að annar aðilinn skuli tilnefna alla
eða meirihluta dómenda í gerðardóminn.
4.3. Önnur tilvik.
Nefna má fleiri dæmi um tilvik eða tegundir samninga, þar sem ætla
má, að 36. gr. verði frekar beitt en ella. Slíkt verður ekki gert hér, enda
hefur slík upptalning takmarkaða þýðingu. Méginmáli skiptir, að dóm-
stólar verða að meta hverju sinni, hvort ákvæðið eigi við og byggja svo
dómsúrlausnir sínar á niðurstöðum þess mats.
4.4. Dæmi um þýðingu 36. gr.
Það er rétt að ítreka hér, að því má slá föstu, að breytingin á 36. gr.
1. nr. 7/1936 að þessu leyti rýmkar möguleika til að víkja til hliðar eða
breyta sanmingum eða samningsákvæðum.20) Það er vafamál, hversu
mikið þetta svigrúm eykst. Úr því munu dómstólar skera í framíðinni.
Það verður vitaskuld ekki með neinni vissu bent á tilteknar dómsúr-
lausnir, sem gengið hafa fyrir gildistöku 1. nr. 11/1986, og því slegið
föstu, að niðurstaðan hefði orðið önnur, ef regla eins og núgildandi 36.
gr. 1. nr. 7/1936 hefði verið í settum lögum. Þó má með rökum bepda
á ýmis tilvik, t.d. HRD LVI (1985), bls. 92 og velta því fyrir sér, hvort
niðurstaðan hefði orðið sú sama, ef dómurinn hefði gengið eftir gildis-
töku 1. nr. 11/1986.
Gildi hinnar nýju reglu 36. gr. felst einnig og e.t.v. ekki síður í því,
að reglan veitir dómstólum formlega heimild til að víkja samningi til
hliðar að öllu leyti eða að hluta, eða breyta honum, heimild sem dóm-
stólar hafa að líkindum efnislega haft, en beitt með „bruk av mer eller
mindre skjulte og anstrengte teknikker".27) Það má t.d. benda á HRD
26) Greinargerðin, bls. 3.
27) Sjá Kristian Huser: Avtalesensur, bls. 21 og 55.
182