Tímarit lögfræðinga - 01.11.1986, Blaðsíða 16

frv. til breytinga á björgunarreglum siglingalaga. Meginefni frv. var,
að „öll íslensk fiskiskip svo og skip, sem ríkissjóður eða ríkisstofnanir
gera út, eru skyldug til að hjálpa hvert öðru“ (sic) úr hættu, án réttar
til bj örgunarlauna, en gegn þóknun, sem miðist við beint tj ón og kostn-
að þess, er aðstoð veitti. Þetta skyldi þó ekki gilda, ef skipi væri bjarg-
að úi' stórkostlegri neyð (Alþt. 1969 A, bls. 1898 og 1970 A, bls. 386).
Áður (á árunum 1962-1963) hafði þingmaður flutt frumvöi-p þess efn-
is, að varðskip tækju þóknun fyrir aðstoð við íslensk fiskiskip eftir
reglum settum af dómsmálaráðherra, nema þegar skipi hefði verið
bjargað úr stórkostlegum háska (Alþt. 1962 A, bls. 962 og 1963 A, bls.
774). Rökstuðningur með öllum þessum frumvörpum var í stórum drátt-
um þess efnis, að björgunarlaun væru of mikil, þegar hjálp væri veitt
skipum, sem ekki væru í stórfelldri hættu. Nauðsynlegt væri að draga
úr kostnaði, sem félli á útgerðarmenn vegna björgunarlauna. f frum-
vörpunum, sem flutt voru 1969 og 1970, er sérstaklega tekið fram, að
þau séu liður í aðgerðum til lækkunar á vátryggingai'kostnaði fiskiflot-
ans (Alþt. 1969 A, bls. 1899 og 1970 A, bls. 387).
Um rökin fyrir því að hafa sérstaka reglu um ákvörðun björgunar-
launa í þessum tilvikum segir svo í athugasemdum með frv. björgun-
arlaunanefndar frá voi'inu 1982: „Nefndin telur, að í tilvikum eins og
að framan greinir hafi um of verið einblínt á verðmæti þess, sem bjarg-
að var, en miklu minna tillit verið tekið til annarra þátta ... Hafa fjár-
hæðir björgunarlauna verið mjög mismunandi, þótt um sambærileg
verk hafi verið að ræða, t.d. þegar skorið hefur verið úr skrúfu skips,
og annað skipið hefur verið nýlegt og verðmæti þess mikið, en hitt
eldra og verðminna.“ (Siglingalaganefnd gerir ummæli þessi að sínum,
sjá Alþt. 1984 A, bls. 1044.)
1 þessu felst gagnrýni á úrlausnir íslenskra dómstóla í björgunarmál-
um, en gagnrýni þessi er þó ekki studd neinum tilvísunum til dóma.
Er því ekki unnt að sjá við hvaða dóma er átt, þegar fullyrt er, að
björgunarlaun hafi verið mjög mismunandi í sambærilegum tilvikum.
Af því, sem nú hefur verið rakið úr athugasemdum með 165. gr.
frv. til sigll., verður dregin sú ályktun, að höfuðrökin fyrir sérreglunni
séu í fyrsta lagi þau, að björgunarlaun séu of mikil, þegar skipi sé
bjargað úr lítilli hættu, einkum þegar hjálp er veitt skipi, sem ekki
kemst til hafnar fyrir eigin vélarafli, en veður er gott svo og aðrar að-
stæður. Rök þessi eru mjög á sömu lund og fyrrgreindar röksemdir í
eldri frumvörpum einstakra þingmanna. 1 öðru lagi eru svo þau rök,
að gætt hafi misræmis, af því að dómstólar líti um of til verðmætis
hins bjargaða en síður til annarra þátta. Hins vegar telur björgunar-
162