Tímarit lögfræðinga - 01.11.1986, Blaðsíða 29

Á það ber að leggja áherzlu, að í athugasemdum, sem fylgdu frum-
varpi því, sem síðar varð að lögum nr. 11/1986, er sérstaklega bent
á,17) að dómstólar eigi að gæta hófs í að beita reglu 36. gr. þannig,
að breytt sé eða vikið til hliðar öðru ákvæði en því, sem ósanngjarnt er
talið eða andstætt góðri viðskiptavenju, og einnig að varast að beita
henni þannig, að samningur verði felldur úr gildi í heild sinni.
1 þessu sambandi er einnig rétt að benda á, að í greinargerðinni seg-
ir, að því megi ekki aðeins slá föstu í dómsniðurstöðu, „að tiltekinn
samningur eða samningsákvæði sé ósanngjarnt í því eina tilviki, sem
dómurinn tekur til, eins og eðlilegast væri, heldur einnig, að samning-
urinn eða samningsákvæðið sé ahnennt séð ósanngjarnt". Tilgangur-
inn með slíkri almennri yfirlýsingu í dómi er sá að skapa almenn varn-
aðaráhrif gegn notkun slíkra samninga eða samningsákvæða í viðskipt-
um, enda þótt úrlausn í hinu tiltekna dómsmáli hafi aðeins bein áhrif á
úrslit þess sakarefnis, sem þar er til meðferðar.18)
4. ORÐALAGIÐ „ÓSANNGJARNT EÐA ANDSTÆTT
GÓÐRI VIÐSKIPTAVENJU“.
4.1. Orðnotkun.
Til þess að samningur verði talinn fara í bága við 36. gr. 1. nr. 7/
1936, þarf að vera ósanngjarnt eða andstætt góðri viðskiptavenju að
bera hann fyrir sig. Það þarf því hverju sinni sem til álita kemur að
beita 36. gr. að svara þeirri grundvallarspurningu, hvort tiltekinn samn-
ingur sé ósanngjarn eða hvort það sé andstætt góðri viðskiptavenju að
bera hann fyrir sig. Páll Sigurðsson bendir á í grein sinni „Orð skulu
standa“,19) að þetta orðalag sé að hans mati „allt of víðtækt og ómark-
visst, til þess að það gagnist mönnum í almennum viðskiptum". Þessu
er andmælt í grein Þorgeirs Örlygssonar og vísast þangað.20)
Ekki er um það deilt, að hugtakið „ósanngjarnt“ er óskýrt og ekki
eru ákveðnar reglur til um það, hvenær samningur telst ósanngjarn og
hvenær ekki. Hið sama má segja um það, hvenær samningur telst and-
stæður góðri viðskiptavenju. Hugtakið „ósanngjarn" höfðar til almenns
sanngirnismats, sem hver og einn kann að túlka með sínum hætti. Þá
17) Greinargerðin, bls. 17.
18) Greinargerðin, bls. 17.
19) Sjá Páll Sigurðsson í Tímariti lögfræðinga, 2. hefti 1986, bls. 121 og áfram. Svipuð gagn-
rýni kemur fram á sambærilega reglu norsks réttar hjá Jo Hov í ritinu Avtalerett,
bls. 123-124.
20) Sjá Þorgeir Örlygsson í Tímariti lögfræðinga, 2. liefti 1986, bls. 107.
175