Tímarit lögfræðinga - 01.11.1988, Qupperneq 40

er fyllilega sanngjarnt, en það er Ijóst að hann gefur fleiri færi á sér
til gagnrýni en hinir tveir. Það hefur komið fram áður að stundum
hefur ákafi hans við að koma hugmyndum sínum á framfæri borið
nákvæmnina ofurliði. Hann vinnur því ekki alltaf nægilega úr
þeim og gefur þannig á sér höggstað. Hér skulu nefnd tvö
atriði sem bæði snerta grundvallaratriði í kenningum hans. Hið fyrra
er greinargerð hans fyrir hugtökunum „réttur“ og „skylda“. Hann
hafnar því, eins og Hágerström og Olivecrona, að til séu staðreyndir
sem samsvari þessum hugtökum. Hann leysir málið hins vegar þannig,
að þegar talað sé um rétt einhvers merki það aðeins, að viðkomandi
einstaklingur geti gangsett réttarskipunina og látið hana vinna fyrir
sig. Þetta sé ekki vegna þess að einstaklingurinn eigi einhvern rétt sem
standi utan við réttarskipunina sjálfa, heldur vegna þess að með þess-
um hætti bregðist réttarskipunin eins við við sams konar aðstæður.
Þegar betur er að gáð verður ekki annað séð en að Lundstedt falli í sömu
gryfju og pósitívistarnir sem hann er að gagnrýna. Hann einfaldlega
skýrir hugtökin með vísan til tiltekinna staðreynda, þ.e. þeirra að
maður getur beitt réttarskipuninni sér til hagsbóta. Hér má sem fyrr
benda á að rétturinn getur ekki falist í þeirri staðreynd að menn geta
látið réttarskipunina vinna fyrir sig á tiltekinn hátt, þar sem hann
sé forsenda fyrir því að þetta sé unnt. Þetta er aðeins umorðun á
kenningum pósitívistanna og það sem verra er, miklu ónákvæmari
útgáfa.
Lundstedt telur að dómarinn, sem stendur frammi fyrir því að leysa
úr tilteknu ágreiningsefni, hafi lítið sér til leiðsagnar. Lögin sjálf séu
óljós viðmiðun, og enn síður sé dómaranum fært að hafa til leiðsagnar
það sem hann telur best samræmast réttlætinu. Vísast til þess sem
sagt var hér að framan í þessu sambandi. Lundstedt telur að hafa
beri það til hliðsjónar sem hann kallar félagslega velferð. Með því á
hann í grófum dráttum við það sem hann telur alla, sem náð hafa til-
teknu þróunarstigi, þrá, svo sem fæði, klæði, menntun o.s.frv. Þeim
sem fara með löggjafar- og dómsvald ber í störfum sínum að hafa
hliðsjón af því hvað tryggi best félagslega velferð. Satt að segja er
Lundstedt ekki ýkja frumlegur að þessu leyti, og þegar betur er að
gáð kemur í Ijós að margir hafa sett fram svipaðar hugmyndir á
undan honum. Þannig talar enski heimspekingurinn Jeremy Bentham
um sem mesta mögulega hamingju fyrir sem flesta.53 Bandaríski
53 Bentham, J.: An Introduction to the Principles of Morals and Legislation, í The
English Philosophers from Bacon to Mill, Ritstýrt af Brutt, E., N.Y. 1967, s. 791—852,
(einkum s. 791—852),
170