Tímarit lögfræðinga - 01.11.1988, Blaðsíða 23

ari skilgreiningu felst ekki nokkur krafa um að lög þurfi að fullnægja
ákveðnum skilyrðum um innihald til að geta talist til eiginlegra laga.
Náttúruréttarhugmyndir gera hins vegar ráð fyrir því að löggjafinn
geti sett reglur sem brjóti svo í bága við náttúruleg réttindi manna
að þau geti ekki með réttu talist lög. Lykilhugtakið í kenningum
Austins er skipunin. Lögin eru það sem yfirvaldið skipar mönnum að
gera, en sæta ella viðurlögum. Þannig er það vilji valdhafans hverju
sinni sem ákvarðar hvað eru lög og hvað ekki.11 1 ritum þeirra manna
sem Hágerström er að gagnrýna er megináherslan á lög sem einskonar
opinberun á vilja ríkisvaldsins í víðustu merkingu þess orðs. En hvað
er vilji valdhafans? Við þeirri spurningu eru að hans mati þrenns
konarsvör:
1. Fyrsti möguleikinn er að skilgreina vilja ríkisins sem þær laga-
reglur sem í gildi eru hverju sinni. En hér að framan voru þessar laga-
reglur skilgreindar sem vilji ríkisins. Við erum því komin í hring og
sitjum uppi með klifun sem segir það eitt að lögin séu þær lagareglur
sem í gildi eru hverju sinni. Það verður því að leita á önnur mið.12
2. Annar möguleikinn að mati Hágerströms er sá að með vilja ríkis-
ins sé átt við einhverskonar heildarvilja eða almennan vilja.13 Það
getur að áliti Hágerströms aðeins merkt það sem allir vilja. Ef við
hins vegar skoðum staðreyndirnar sjáum við að það verður ekki sagt
um neitt af því sem telst til gildandi laga að allir vilji þau. Það væri
t.d. trauðla sannleikanum samkvæmt að segja að afbrotamaðurinn
vildi að dómarinn dæmdi hann til refsingar. Það er því ekkert í raun-
veruleikanum sem svarar til þess sem kallað er hinn almenni vilji eða
heildarvilji. Þetta minnir á hugmyndir sumra náttúruréttarmanna,
sem jafngildir því, að áliti Hágerströms, að um sé að ræða frumspeki-
legan heilaspuna.
3. Til að forðast annað tveggja klifun eða frumspekilegan heila-
spuna hlýtur pósitívistinn að setja jafnaðarmerki milli vilja ríkisins
og skipana tiltekinna aðila. Þessir aðilar eru þeir sem hafa valdið, ein-
ræðisherrann, dómarinn, löggj afarþingið eða aðrir. Hágerström bend-
ir á að hvar sem við berum niður stöndum við frammi fyrir því að
þessir aðilar eru sjálfir bundnir af lögum, t.d. stjórnarskrá, og vald
þeirra til að hafa áhrif á efni laga takmarkast af slíkum reglum. Af
JI f lmga Austins merkir yfirvald þann aðila í þjóðfélaginu (1) sem þorri þegnanna hlýðir
(2) sem ekki lilýðir neinum öðrum. Sjá um pósitívisma t.d. Golding, M.: Philosoþliy of
Law, N. J. 1975, s. 24 og áfram.
J2 Inquiries, s. 18—20.
13 í ensku þýðingunni er talað um „collective will" eða „general will“. Sjá Inquiries, s. 20.
153