Tímarit lögfræðinga - 01.11.1988, Page 11

„Virða ber skoðanafrelsi manna. Hver maður á rétt á að láta í ljós
hugsanir sínar. Þó verður hann að ábyrgjast þær fyrir dómi. Ritskoð-
un og aðrar tálmanir á tjáningarferlsi má aldrei í lög leiða.“
I nefndinni, sem samdi frumvarpið, var enginn ágreiningur um að
víkka tjáningarfrelsið með þessum hætti og banna ritskoðun og aðrar
tálmanir á tjáningarfrelsi án tillits til tjáningarhátta. Má telja víst
að meðal alþingismanna úr öllum stjórnmálaflokkum hafi verið ríkj-
andi sú afstaða að vilja gera þessa breytingu.
Þetta breytti þó engu um að sama þing afgreiddi mótatkvæðalaust
frumvarp til laga um bann við ofbeldiskvikmyndum. Varð það að lög-
um nr. 33/1983. í þessum lögum fólst m.a. að ekki skyldu menn sýna,
selja eða leigja kvikmyndir í landinu, nema þær væru áður skoðaðar
af starfsmönnum íslenzka ríkisins sem leggja skyldu mat á sýningar-
hæfni kvikmynda. Þetta gilti um allar kvikmyndir, hvort heldur þær
væru á venjulegum kvikmyndaspólum eða svokölluðum myndböndum.
Það var m.ö.o. lögleidd ritskoðun á allar kvikmyndir í landinu. Enginn
alþingismanna virtist setja þetta frumvarp í samband við stjórnar-
skrárfrumvarpið, sem allir virtust sammála um og fól í sér bann við
allri ritskoðun.
Af þessum hugleiðingum verður sú ályktun dregin, að mjög sé nauð-
synlegt að mannréttindi séu vernduð með almennum reglum í stjórnar-
skránni sjálfri. Annars sé hætt við að menn sjái ekki skóginn fyrir
trjánum, þegar upp koma einstök mál sem oft eru uppblásin baráttu-
mál. Þar að auki er skráning reglnanna veigamikill þáttur í því að unnt
sé að ákveða efni þeirra með þeim hætti að virkri réttarvörzlu verði
haldið uppi.
LANGTlMA- OG SKAMMTÍMASJÓNARMIÐ
Þegar grannt er skoðað, má með sanni segja, að með mannréttinda-
ákvæðum sé verið að vernda grundvallarréttindi, sem talin eru eiga
að njóta verndar til frambúðar, eða a.m.k. þar til þjóðin með formlega
réttum hætti afnemur verndina eða breytir henni. Réttindin eru ekki
sízt vernduð gegn skammtímasjónarmiðum, þ.e.a.s. þeirri tilhneigingu
valdhafa að ganga á þau til lausnar á aðsteðjandi vanda hverju sinni.
Reynslan sýnir líka að löggjafi hefur tilhneigingu, a.m.k. á vissum
sviðum, til að ganga æ lengra á þau réttindi, sem vikið er að í ákvæð-
unum. Glögg dæmi um þetta má finna í þróun lagaákvæða um skatt-
lagningu, bæði að því er varðar heimild löggjafa til að framselja skatt-
141