Tímarit lögfræðinga - 01.11.1988, Blaðsíða 10

það skiptir meginmáli að litið sé til tilgangs ákvæðanna að efni til og
svo einnig þess formlega tilgangs, að þau voru gagngert sett til að
vernda gegn óréttmætri íhlutun valdhafa hvers tíma.
ER ÞÖRF FYRIR MANNRÉTTINDAÁKVÆÐI?
Stundum heyrðist því fleygt, að í svonefndum vestrænum lýðræðis-
ríkjum, þ.m.t. Islandi, sé ekki mikil þörf fyrir sérstök stjórnarskrár-
vernduð lagaákvæði um mannréttindi. Mannréttindahugsjón sé svo
djúpt greypt í vitund þjóðarinnar, að engin hætta sé á að löggjafi og
stjórnvöld breyti andstætt henni í einstökum málum. Ég held að þetta
sé misskilningur. Að vísu búa flestar þessara þjóða sjálfsagt við betri
kost í þessum efnum en þekkist víða annars staðar og þekkst hefur
í gegnum tíðina. Einkum má telja ólíklegt að margs konar ofsóknir
gegn líkama og frelsi, sem þekkjast því miður allt of vel um víða ver-
öldina, gætu á skömmum tíma orðið ofan á hér á landi, þótt ekki
væri til að dreifa stjórnarskrárbundnum reglum um mannréttindi. Ég
held þó að gamla reglan um valdið sem spillir eigi ekkert síður við
nú og hér en á öðrum tímum annars staðar í heiminum.
Svo er annað. Mönnum, jafnt stj órnmálamönnum sem öðrum, hætt-
ir til að gleyma grunnreglum, sem þeir í sjálfum sér vilja halda í
heiðri, þegar á þær reynir í einstökum málum. Franski rithöfundur-
inn Voltaire mælti einhverju sinni á þessa lund: „Ég fyrirlít skoðanir
þínar, en ég vildi gefa á mér hægri handlegginn fyrir rétt þinn til að
láta þær í ljós.“ Ég held að þrátt fyrir meint grunnviðhorf nútíma-
manna séu fáir, sem ótilknúnir myndu lifa eftir því göfuga lífsvið-
horfi, sem birtist í þessum orðum.
Ég hef sjálfur á öðrum vettvangi nefnt eftirfarandi dæmi af ís-
lenzkum alþingismönnum sem sýnir hversu hætt er við að menn brjóti
gegh sínum eigin meginviðhorfum, þegar þeir eru ekki sérstaklega að
hugsa um þau og eru ekki formlega skuldbundnir til að virða þau.
Á Alþingi 1982—1983 flutti þáverandi forsætisráðherra, Gunnar
Thoroddsen, frumvarp að nýrri stjórnarskrá.3) Þetta frumvarp var
samið af svonefndri stj órnarskrárnefnd, en í henni áttu sæti fulltrúar
allra stjómmálaflokka. I frumvarpinu var m.a. lögð til gagnger breyt-
ing á prentfrelsisákvæði stjórnarskrárinnar (72. gr.), með því að ekki
var ráðgert að tjáningarfrelsi skyldi vera bundið við prent svo sem nú
er skv. texta ákvæðisins. Hljóðaði viðkomandi frumvarpsgrein þannig:
3) Alþingistíðindi 1982—1983, A-deild, þskj. 537.
140