Tímarit lögfræðinga - 01.11.1988, Blaðsíða 8

Rousseaus og Lockes fóru saman að þessum punkti. En síðan tóku
þeir mismunandi stefnur. Rousseau dró þá ályktun að meirihluti manna
ætti að hafa ótakmarkað vald yfir minnihlutanum á hverjum tíma, þó
þannig að vilji meirihlutans yrði að birtast í almennum reglum, þ.e.
a.s. lagareglum. Locke taldi hins vegar, að valdi meirihlutans væru
takmörk sett. Samfélagssamningurinn væri þeirri forsendu bundinn
að valdhafar (meirihluti manna) gengju ekki á meðfædd réttindi ein-
staklinga til að ráða sér sjálfir í vissum grundvallaratriðum. Ástæða
þess að einstaklingar tækju höndum saman og fengju valdhöfum vald
í hendur væri sú, að þannig fengist skilvirkari vörn fyrir hin náttúru-
legu réttindi manna en hver og einn næði að tryggja sér sjálfur.
Stjórnarskrárnar, sem til urðu í Evrópu á 19. öldinni og síðan hafa
staðizt tímans tönn, voru byggðar á þessari síðari útfærslu fullveldis-
hugmyndarinnar. Þjóðirnar skulu hafa sjálfsákvörðunarrétt inn á við
og út á við. Rétturinn til ákvarðanatöku inn á við skal þó vera tak-
markaður af einstaklingsbundnum réttindum, mannréttindum, sem
valdhöfum á hverjum tíma er óheimilt að skerða. Að vísu njóta þessi
réttindi aðeins formlegrar verndar í mannanna eigin verki, stjórnar-
skránni, sem unnt er að breyta. Heimspekikenningar segja þó sumar
að viss grundvallarréttindi séu til staðar, hvað sem líður stjórnar-
skrárvernd þeirra. Slíkum kenningum, hversu „réttar“ sem þær kunna
að vera, verður þó ekkert frekar sinnt hér, enda felst hin raunhæfa
lagalega vernd í því að kveðið er berum orðum á um vernd réttindanna
í stjórnarskrá, sem æðri er lögum, þ.e.a.s. verður ekki breytt jafn
auðveldlega og lögum.
Jón Steinar Gunnlaugsson er fæddur 27. sept.
1947. Hann lauk lagaprófi í september 1973.
Hefur kennt fjármálarétt við lagadeild Háskóla
Islands sem stundakennari og um skeið sem
settur dósent. Héraðsdómslögmaður frá 27.
febrúar 1975 og hæstaréttarlögmaður frá 21.
maí 1980. Formaður Lögmannafélags íslands
1983—1986.
138