Tímarit lögfræðinga - 01.11.1988, Blaðsíða 33

sem lagður var af Hágerström og síðar Lundstedt. Hann hafnar nátt-
úrurétti og pósitívisma með svipuðum rökum og þeir. Hann telur að þess-
ar kenningar fái ekki staðist frammi fyrir staðreyndum tíma og rúms.41
I Law as a Fact bendir hann á að bæði náttúruréttur og pósitívismi reisi
á þeirri grunnhugmynd að lögin séu viljastýrð með einum eða öðrum
hætti. Þau séu opinberun á vilja æðra valds. 1 náttúruréttarkenningum
er það oftast Guð sem er hin endanlega uppspretta laganna. I kenning-
um pósitívista er það vilji æðsta valdhafans.42 Olivecrona telur sig geta
boðið upp á þriðja valkostinn, sem sé laus við villu hinna tveggja. Það
er ekki nauðsynlegt að ganga út frá því í upphafi að uppsprettu
laganna sé að finna í vilja æðra valds. Við vitum það eitt, þegar við
hefjum rannsókn okkar á eðli laga og réttar, að til er texti, sem er
saminn af tilteknum aðilum í samfélaginu og opinberaður með ákveðn-
um hætti og sem inniheldur tilteknar reglur um hegðun og að þessi
texti kallast „lög“. Lögin eru þannig áþreifanleg staðreynd og þar
hefjum við rannsókn okkar.43
4.2. Lögin sem staðreynd
Upphafspunktur Olivecrona er „lögin sem staðreynd“. Þessi stað-
reynd er: að út eru gefnar af tilteknum aðilum í þjóðfélaginu reglur
sem við sammælumst um að kalla lög. Þetta er nákvæmlega fyrirbærið
sem skoða þarf. Þetta fyrirbæri telur Olivecrona sig geta rannsakað
með fullkomlega vísindalegum hætti. Næsta skref hans er að gera ná-
kvæma grein fyrir því hvernig þessar reglur verða til. Ekki er ástæða
til að fjalla ítarlega um það hér, enda felst í þeirri greinargerð aðeins
lýsing á þeim reglum sem fara verður eftir við lagasetninguna. Af
skiljanlegum ástæðum miðar hann greinargerð sína við sænskar stjórn-
skipunarreglur.
4.3. Eðli lagareglna
Tilgangurinn með því að semja og gefa út texta sem við köllum lög
er að mati Olivecrona að hafa áhrif á hugsunarhátt fólks og þar með
hegðun. Til að ná þessum tilgangi verður textinn að vera til þess fall-
inn að skapa þessi áhrif. Til þess þarf lagareglan að innihalda tvo þætti.
41 Law as a Fact, einkum s. 135 og áfram.
42 Law as a Fact, s. 79—80. Kenningar sem byggja á því að lögin séu viljastýrð kallar
Olivecrona „voluntaristic". Aðrar kenningar sem ekki byggja á slíku kallar hann til
samræmis „non-voluntaristic“.
43 Law as a Fact, s. 84—85.
163