Tímarit lögfræðinga - 01.12.1991, Page 14

Sumir höfundar telja að með því að undanskilja þróunaráhættuna sé í reynd
horfið frá hlutlægri ábyrgð og eftir standi einungis sakarábyrgð með öfugri
sönnunarbyrði.22 Þetta má telja réttmæta gagnrýni að því er hönnunargalla
varðar, en varla framleiðslugalla. Ekki má hins vegar gleyma því að sakarábyrgð
með öfugri sönnunarbyrði getur reynst og hefur reynst allt að því hlutlæg, þótt
fræðilegur munur á þessu tvennu sé mikill. Má etv. orða það hvort með
undanþágunni um þróunaráhættu sé í raun slakað á bótaskyldu vegna hönnun-
argalla frá því sem nú er með sakarlíkindareglu.
Þróunaráhættan er sá liður sem einna mestum deilum olli við undirbúning
tilskipunarinnar. Eftir er að sjá hverju máli það skiptir í reynd að ábyrgðin er
ekki hlutlæg. Mjög erfitt getur verið í framkvæmd að greina hvort ekki var unnt
að gera sér grein fyrir hættunni. Með því að gera mjög strangar kröfur í þessu
efni gætu dómstólar í raun gert undanþáguna um þróunaráhættu einskis virði.23
Mestu skiptir þetta vafalaust fyrir lyf er reynast hafa óæskilegar aukaverkanir.
Nær öruggt má heita að mjög strangar kröfur verða gerðar til sönnunar af hálfu
lyfjaframleiðenda til að þeir komist undan hinni hlutlægu ábyrgð, og að ströngu
sakarmati verði beitt þegar hlutlæg ábyrgð á ekki við. Þá er, eins og áður segir, í
Þýskalandi sérstök hlutlæg bótaregla um tjón af völdum lyfja, sem nær einnig
yfir þróunaráhættuna.
Rétt er að reifa fjögur dæmi úr dómasöfnum um varning er haldinn hefur verið
ágalla.
Skýrt dæmi er sakarefnið í áðurnefndum Hrd. 1968 1051, en öryggisbelti er
átti að halda manni við vinnu uppi í staur gaf sig svo að maðurinn féll til jarðar.
Fáum dettur líklega í hug að neita því að beltið hafi verið haldið ágalla, það
gegndi ekki hlutverki sínu. Sönnunaraðstaða tjónþola í þessu dæmi er tiltölulega
einföld.
Ur erlendum dómasöfnum má benda á þessi dæmi um mál þar sem krafist er
bóta á grundvelli skaðsemisábyrgðar:
RG. 1951, 521 (Oslo). Tönn skemmdist í manni erhann hugðist gæða sér á vínarbrauði
er í var steinn. Bakarinn var dæmdur bótaskyldur á hlutlægum grundvelli.
Fátt eitt er um dóm þennan að segja; að varan sé haldin ágalla í skilningi laga nr. 25/
1991 er vafalaust. Samkvæmt eldri reglum hér á landi hefði líklega orðið að búa ábyrgð
bakarans í sakarbúning, sem sýnist reyndar einfalt.
22 Sjá Werner Lorenz í ZHR 1987, 1 á bls. 14.
23 Taka má sem dæmi lyfið thalidomid sem minnst var á að framan. I slíkum tilfellum getur verið
nánast smekksatriði hvort þetta er fellt undir þróunaráhættu. A.m.k. er það æði erfitt fyrir dómstóla
að skera úr þessu þegar aflað hefur verið fjölda sérfræðiálitsgerða sem sjaldnast leggja sama mat á
atvik. Vera kann að sönnunarbyrði framleiðandans geri það að verkum að undanþága þessi verði
haldlítil í reynd.
236