Tímarit lögfræðinga - 01.12.1996, Síða 50

Þegar stjómvald tekur stjómvaldsákvörðun á matskenndum lagagrundvelli,
verður fyrst að túlka ákvæðið og ákvarða hversu víðtækar hinar matskenndu
heimildir stjórnvalds eru.1 Að því búnu hefst hin matskennda ákvörðunartaka
innan ramma lagaákvæðisins.2 Til hægðarauka er hægt að skipta hinu mats-
kennda ákvörðunarferli upp í nokkra meginþætti:
I fyrsta lagi lagi fer fram greining á því hvaða sjónarmið teljast málefnaleg og
þar með lögmæt til grundvallar ákvarðanatöku í málinu.
I öðru lagi fer fram mat á sjónarmiðunum sem byggt skal á í því máli, sem til
úrlausnar er. Ur safni þeirra sjónarmiða, sem talist hafa málefnaleg samkvæmt
framansögðu, velja stjómvöld þau sjónarmið, sem ætlunin er að byggja á við
úrlausn hlutaðeigandi máls. Stjórnvöld hafa þó ekki óheft frelsi við val á sjón-
armiðum, þar sem efnisreglur, ýmist lögfestar eða ólögfestar, geta takmarkað
valið og ákvarðað vægi sjónarmiðanna. Má sem dæmi nefna matsreglur og
skýringarsjónarmið, sem segja m.a. til um, hvaða sjónarmið er slcylt að leggja
til grundvallar við matið (d. obligatoriske kriterier). I því sambandi reynir oft á
jafiirœðisregluna, sem leiðir til könnunar á því, á grundvelli hverra sjónarmiða
sambærileg mál hafa áður verið leyst. Þá kemur einnig til skoðunar meginregl-
an um skyldubundið mat stjórnvalda (d. skpn under regel) sem segir m.a. til um
það hvort og hvenær heimilt sé að takmarka eða afnema lögbundið mat stjóm-
valda með verklagsreglum. Einnig hafa þýðingu reglur, sem ákvarða vægi
sjónarmiðanna, s.s. forgangsreglur (d. prioriteringsregler). Þá kemur meðal-
hófsreglan ávallt til skoðunar, þegar til greina kemur að taka íþyngjandi
ákvörðun. Auk þeirra efnisreglna sem hér hafa verið nefndar getur hin óskráða
meginregla í stjórnsýslurétti, um að efni stjómvaldsákvörðunar skuli vera
ákveðið og skýrt, haft áhrif á afmörkun og framsetningu efnis ákvörðunar. Loks
getur sú óskráða meginregla haft þýðingu, að val stjómvalds á leiðum til úr-
lausnar máls verði að byggjast á málefnalegum sjónarmiðum. Verður nú nánar
vikið að efni síðastnefndrar meginreglu.
2. MISBEITING VALDS VIÐ VAL Á LEIÐUM TIL ÚRLAUSNAR MÁLS
Á síðustu árum hefur verið fjallað nokkuð um óskráða meginreglu í stjórn-
sýslurétti, sem haft getur þýðingu við ákvörðun stjórnvalds um efni mats-
kenndrar stjómvaldsákvörðunar.3 Reglan er upprannin í frönskum stjórnsýslu-
1 Eckhoff, T., Rettskildelœre, bls. 27.
2 Sjá nánar Pál Hreinsson, Stjómsýslulögin-Skýringarrit, bls. 126-159.
3 Sjá t.d. Gammeltoft-Hansen, H., o.fl., Forvaltningsret, bls. 160-161, 170, 255 og 417;
Christensen, B., Forvaltningsret-Opgaver, hjemmel, organisation, bls. 218-219; sami höf-
undur: Forvaltningsret-Domstolsprpvelse af forvaltningsakter, bls. 100; Andersen, J.,
Forvaltningsret-Sagsbehandling, hjemmel, próvelse, bls. 91 og 121-123; sami höfundur,
Partsmedvirken i forbindelse med forvaltningsmyndigheders personaleafgórelser, bls. 311;
Mathiassen, J., Forvaltningspersonellet, bls. 162.
186