Tímarit lögfræðinga - 01.05.1997, Qupperneq 8

1. INNGANGUR
Grein þessi er að stofni til byggð á rannsókn höfundar1 á misnotkunar-
hugtakinu í 86. gr. Rómarsamningsins2 sem fjallar um misnotkun á markaðs-
ráðandi stöðu innan Evrópusambandsins. Greinin skiptist í tvo meginhluta og
er í fyrri hlutanum fjallað almennt um samkeppnisrétt og 86. gr. Rs. í síðari
hlutanum sem er meginefni greinarinnar er fjallað um hugtakið misnotkun og
af því tilefni eru dómar dómstóla Evrópusambandsins3 og skýrslur fram-
kvæmdastjórnar þess reifaðar eftir því sem þörf þykir. Þessi síðari hluti grein-
arinnar skiptist í almenna úttekt á misnotkunarhugtakinu annars vegar og
hvernig misnotkun lýsir sér í framkvæmd hins vegar. Einnig verður litið til
íslenskra samkeppnisreglna og úrskurða íslenskra samkeppnisyfirvalda eftir því
sem tilefni gefast til.
2. STAÐA SAMKEPPNISREGLNA
2.1 Kenningin um fullkomna samkeppni
Hugmyndafræðin að baki samkeppnisreglum er sú að hagsmunir neytenda
séu best tryggðir í fullkominni samkeppni. Undir slíkum kringumstæðum verða
fyrirtæki að selja vörur sínar rétt yfir kostnaðarverði því annars leita viðskipta-
vinirnir annað. Með sama hætti hvetur þetta fyrirtæki til að lækka kostnað með
sparnaðaraðgerðum eða með því að innleiða nýja tækni. Lægri kostnaðar þýðir
lægra vöruverð og á endanum njóta neytendur bættra lífskjara. Á einokunar-
markaði eru aðstæður allt aðrar. Einokunarfyrirtæki getur sett upp hvaða verð
sem er fyrir afurðir sínar og þarf ekki að lúta lögmálum markaðarins. Þar er
enginn hvati til að lækka kostnað vegna þess að miklu auðveldara er að hækka
verð vörunnar til að ná auknum hagnaði, sem er markmið einokunarfyrirtækis
eins og annarra fyrirtækja. Það má því gera ráð fyrir að fyrirtækið reikni
einfaldlega út með hvaða hætti það getur hámarkað hagnað sinn og náð svo-
1 Þessi rannsókn var gerð í tengslum við meistaranám höfundar við Exeter háskólann í
Englandi veturinn 1994 til 1995.
2 Hér er átt við samning gerðan í Róm 25. mars 1957 milli ríkja Vestur-Evrópu er varð
grundvöllur að stofnun Efnahagsbandalags Evrópu. Þessum santningi var síðan breytt að
nokkru leyti með svokölluðum einingarlögum Evrópu og meðal annars var tekið upp nafnið
Evrópusambandið (e. European Union). Samningurinn verður hér á eftir skammstafaður sem
Rs.
3 Heiti stofnana Evrópusambandsins í íslenskri þýðingu eru nokkuð á reiki. Höfundur hefur
valið þá leið að notast við skammstöfunina ESB fyrir Evrópusambandið. Aðaldómstóll
Evrópusambandsins (e. European Court of Justice) verður hér á eftir kallaður Evrópudóm-
stóllinn og undirrétturinn (e. Court of First Instance) verður kallaður Undirréttur Evrópudóm-
stólsins. Þegar í greininni er talað um dómstólana í fleirtölu er átt við báða dómstólana.
Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins er kölluð framkvæmdastjórn ESB. Þar sem talað er
um stofnanir ESB í greininni er venjulega átt við báða dómstólana og framkvæmdastjórn
ESB.
64