Tímarit lögfræðinga - 01.05.1997, Side 30

eðli sínu samkeppnishamlandi þá hefur verið viðurkennt að við eðlilegar sam-
keppnisaðstæður sé heimilt að gera slíka samninga þó með ákveðnum fyrir-
vörum.79 Aðstæður breytast hins vegar verulega þegar samkeppni hefur verið
skert vegna þess að eitt fyrirtæki á markaðinum hefur markaðsráðandi stöðu.80
Rökin fyrir þessu viðhorfi eru þau að slíkir einkasamningar markaðsráðandi
fyrirtækis feli í sér óviðunandi hindrun á markaðsaðgangi. Þessi regla var
upprunalega sett af Evrópudómstólnum í Hoffman-La Roche gegn fram-
kvæmdastjórn ESB81 þar sem dómstóllinn sagði eftirfandi:
An undertaking which is in a dominant position on a market and ties purchasers -
even if it does so at their request - by an obligation or promise on their part to obtain
all or most of their requirements exclusively from the said undertaking abuses its
dominant position within the meaning of Article 86 of the Treaty, whether the
obligation in question is stipulated without further qualification or whether it is
undertaking in consideration of the grant of rebate.82
Dómstóllinn sagði síðan að skuldbinding aðila um að kaupa eingöngu af
hinum markaðsráðandi aðila hvort sem um slík kaup giltu afsláttarkerfi eða
ekki stæðist ekki markmið 86. gr. Rs. um hindrunarlausa samkeppni á markaði
ESB.83
Þegar einkaréttarsamningar eru skoðaðir með hliðsjón af samkeppnislögum
er mikilvægt að greina á milli þess hvort dreifingaraðilinn er starfsmaður hins
markaðsráðandi fyrirtækis eða sjálfstæður aðili. Það leiðir af eðli samkeppnis-
reglna að aðeins hið síðarnefnda fellur undir ákvæði samkeppnislaga. Samband
dreifingaraðila og hins markaðsráðandi fyrirtækis getur hins vegar verið með
ýmsum hætti og undir þeim kringumstæðum þarf af skera úr því hvernig
samband aðila er. Þá gildir sú regla að munurinn á milli starfsmanns og dreif-
ingaraðila eða umboðsmanns ráðast af því hvort hið markaðsráðandi fyrirtæki
og viðsemjandi mynda efnahagslega einingu (e. economic unit). í skýrslu um
European Sugar Cartel84 þurfti framkvæmdastjórnin m.a. að skera úr um
hvort samband aðila félli undir samkeppnisreglur. Málið snérist um það að
markaðsráðandi fyrirtæki lagði þær skyldur á umboðsmenn sína að selja ein-
ungis vörur frá fyrirtækinu. Dómstóllinn sagði að notaði framleiðandi umboðs-
mann sem væri einungis stuðningsdeild sem myndaði óaðskiljanlegan hluta af
fyrirtækinu auk þess sem umboðsmaðurinn keypti beint frá framleiðandanum
79 Þetta vandmál fellur hins vegar undir ákvæði 85. gr. Rs.
80 Sjá um þetta efni t.d. BPB Industries and British Gypsum aegn framkvæmdastjórn ESB
[1993] 5CMLR32.
81 Hoffmann-La Roche gegn framkvæmdastjóm ESB [1979] ECR 461 [1979] 3 CMLR 211.
82 Ibid §§ 89.
83 Ibid §§ 90.
84 Re the European Sugar Cartel [1976] 1 CMLR 295; [1975] ECR 1367.
86