Tímarit lögfræðinga - 01.05.1998, Page 4

að lögtaka ákvæði sem styrkt gætu stöðu dómsvaldsins gagnvart löggjafar-
valdinu að þessu leyti. Látum það vera. Hitt er slæmt að sá misskilningur kemur
fram í frumvarpinu á stöku stað að lögtaka þess leiði til sparnaðar. Það sjá allir
sem eitthvað þekkja til að kostnaðaraukinn mun nema drjúgum hærri fjár-
hæðum en sá spamaður sem ef til vill er hægt að ná.
Framansagt breytir engu um það að ekki ber að vanvirða þá fyrirætlan
löggjafans að styrkja stöðu og sjálfstæði dómstólanna og efla tiltrú almennings
á þeim, jafnvel þótt svo að meiri áhersla virðist lögð á hið svokallaða sýnilega
sjálfstæði, sem er í mikilli tísku nú um stundir, fremur en að huga að hinum
kalda raunveruleika. Tiltrú almennings á dómstólunum ræðst í bráð og lengd af
því hvemig dómstólunum tekst að fylgja þeirri gmndvallarreglu að afgreiða þau
mál sem þeim berast bæði fljótt og vel. Takist ekki að framfylgja þessari gmnd-
vallarreglu stoðar lítt þótt hin ytri umgjörð líti vel út. Löggjafans er hins vegar
að skapa þau skilyrði sem auðvelda dómstólunum á allan hátt að rækja þessar
skyldur sínar.
í frumvarpinu eru sérstaklega nefnd tvö atriði öðmm mikilvægari til þess að
ná hinum yfirlýstu markmiðum. Annars vegar er Dómstólaráð og hins vegar
nefnd um dómarastörf.
Dómstólaráði, sem skipað verður 4 dómumm og einum manni sem dóms-
málaráðherra tilnefnir, er markað víðtækt valdsvið. Tilgangurinn með því að
koma þessari stjórnsýslustofnun á fót er m.a. sá „að færa ákvörðunarvald um
ýmis mikilvæg atriði varðandi fjárreiður og innri starfsemi dómstólanna“, eins
og í frumvarpinu segir, frá dómsmálaráðherra til ráðsins. Hlutverk Dómstóla-
ráðs er nokkuð ítarlega skilgreint í 14. gr. laganna auk þess sem víðar í lögunum
er kveðið á um verkefni þess. I frumvarpinu segir jafnframt að ljóst sé að
dómsmálaráðherra hafi áfram vald til ákvarðanatöku um margvísleg atriði er
dómsvaldið varðar. Valdsvið Dómstólaráðs nær eingöngu til héraðsdóm-
stólanna, ekki til Hæstaréttar. í frumvarpinu eru fremur ótrúverðugar skýringar
á því hvers vegna það skref er ekki stigið til fulls að bæði dómstigin heyri undir
Dómstólaráð og hlýtur eitthvað annað að búa að baki en þar er sagt frá.
Hvað sem því líður getur þessi tilhögun leitt til góðs ef vel tekst til. Ekki
verður þó hjá því komist að benda á að tilnefning dómsmálaráðherra á einum
ráðsmanni, sem með réttu eða röngu má líta á sem fulltrúa hans, þýðir það að
ráðherranum er fært að hafa mun meiri áhrif á innri málefni dómstólanna og
stjórn þeirra heldur en dómsmálaráðuneytið hefur nokkru sinni haft. Með
fullum rétti má segja dómsmálaráðuneytinu til hróss að það hefur, eftir því sem
best er vitað, ekki haft uppi neinar beinar aðgerðir til áhrifa á störf dómstólanna
sem verið hafa í óþökk þeirra. Fremur má segja að afskiptaleysi á sumum
sviðum hafi verið full mikið. En nóg um það. Það sem hér skiptir mestu máli er
að Dómstólaráð fái nægilegt svigrúm til þess að gegna skyldum sínum og að
verkaskipting milli þess og dómsmálaráðuneytisins sé skýr og ótvíræð.
Nefnd um dómarastörf, sem svo er kölluð, er aðallega ætlað tvíþætt hlutverk.
Annars vegar að hafa með höndum agamál dómara og bregðast við kvörtunum
88