Tímarit lögfræðinga - 01.05.1998, Qupperneq 41

Evrópskt efnahagssvæði meðal annars með það fyrir augum að auka viðskipti
og glæða hagvöxt í aðildarrrkjunum. í því skyni miða reglur samningsins að því
að setja hömlur á heimildir stjórnvalda til að grípa inn í og skerða athafna- og
viðskiptafrelsi einstaklinga og lögaðila. Dæmi eru reglur um frjálsa vöruflutn-
inga, fólksflutninga, þjónustustarfsemi og fjármagnsflutninga. En ekki einungis
stjórnvöld geta staðið í vegi fyrir æskilegri þróun viðskipta og því hefur
samningurinn öðrum þræði áhrif í samskiptum einstaklinganna sín á milli.
Dæmi eru samkeppnisákvæði 53. gr. og 54. gr. og fjölmargar afleiddar réttar-
gerðir svo sem um neytendavernd, skaðsemisábyrgð og öryggi og hollustuhætti
á vinnustöðum.2
Það er einkennandi fyrir EES-samninginn hversu rík áhersla er lögð á það að
skapa eitt sameiginlegt efnahagssvæði með sömu reglum og samræmdri beit-
ingu þeirra. Það má hins vegar ekki gleymast að samningurinn er engu að síður
þjóðréttarsamningur. EFTA-ríkin hafa að formi til ekki framselt löggjafarvald
til stofnana EES. Við skýringu EES-samningsins verður ávallt að taka mið af
þessu. í rfkjum eins og Islandi sem aðhyllast tvíeðli þjóðaréttar og landsréttar
fá þjóðréttarlegar skuldbindingar jafnan ekki lagagildi fyrr en þær hafa verið
teknar upp í landsrétt eftir stjórnskipulegum leiðum.3 Má því gera ráð fyrir að
EES-samningurinn geti hérlendis ekki haft bein laga- og réttaráhrif í þeim
skilningi sem lagður er í þau hugtök innan EB-réttar heldur verður með
einhverjum hætti að umbreyta reglunum í form sem uppfyllir skilyrði lands-
réttarins.4
Með 2. gr. laga nr. 2/1993 var meginmáli EES-samningsins veitt laga-
gildi hér á landi. Hvað snertir afleiddar réttargerðir þá hafa þær ýmist verið
teknar upp í landsrétt með lögfestingu (incorporation)5 eða aðlögun (trans-
2 Til dæmis tilskipun ráðsins frá 5. apríl 1993 um óréttmæta skilmála í neytendasamningum
(93/13/EBE), sjá 72. gr. EES-samningsins, sbr. XIX. viðauka, tilskipun ráðsins frá 25. júlí 1985 um
skaðsemisábyrgð (85/374/EBE), sjá c-lið 1. mgr. 23. gr. EES-samningsins, sbr. III. viðauka, og
tilskipun ráðsins frá 23. nóvember 1993 um lágmarkskröfur er varða öryggi, hollustuhætti og heilsu
við vinnu um borð í fiskiskipum (þrettánda sértilskipun í skilningi 1. mgr. 16. gr. tilskipunar
89/391/EBE), sjá 67. gr. EES-samningsins, sbr. XVIII. viðauka.
3 Gunnar G. Schram: Ágrip af þjóðarétti, Reykjavik 1986, bls. 15; Stefán Már Stefánsson: „Um
þörf á lögfestingu þjóðréttarsamninga" (viðauki I). Skýrsla umboðsmanns Alþingis fyrir árið 1988,
bls. 4.
4 Með hugtakinu „bein lagaáhrif ‘ er átt við það að réttargerðir hafi áhrif að landsrétti án frekari
aðgerða af hálfu yfirvalda. Samkvæmt reglunni um bein réttaráhrif getur einstaklingur eða lögaðili
byggt rétt sinn á ákvæði frumréttar eða afleiddrar réttargerðar EB-réttar fyrir dómstólum í
aðildarríkjunum. Til að ákvæði geti haft þessi áhrif þarf það m.a. að uppfylla þau skilyrði að vera
nægilega skýrt og óskilyrt. EES-samningurinn hefur bein réttaráhrif innan EB-réttar, sbr. dóm
Evrópudómstólsins á fyrsta dómstigi í málinu T-115/94 Opel Austria GmbH gegn ráðinu (1997)
ECR II 39.
5 Með lögfestingu er við það átt að í lagaákvæði sé vísað til þjóðréttarsamnings í heild sinni og því
slegið föstu að hann hafi lagagildi. Dæmi er 2. gr. laga nr. 68/1995 um Lúganósamninginn um
dómsvald og um fullnustu dóma í einkamálum en þar segir: „Lúganósamningurinn og þær þrjár
bókanir sem honum fylgja skulu hafa lagagildi hér á landi“.
125