Tímarit lögfræðinga - 01.05.1998, Page 42

formation).6 Er þetta í samræmi við ákvæði 7. gr. samningsins sem kveður á
um það að gerð sem samsvarar reglugerð EB skuli sem slík tekin upp í landsrétt
samningsaðila en að gerð sem samsvarar tilskipun EB skuli veita yfirvöldum
samningsaðila val um form og aðferð við framkvæmdina. Innleiðing reglugerða
er því jafnan einföld í framkvæmd og er lítil hætta á mistökum. Öðru máli
gegnir hins vegar um tilskipanir sem sumar hverjar eru almennt orðaðar og
veita yfirvöldum rúmt mat á því hvernig þeim markmiðum sem þar koma fram
skuli náð.
I ljósi umfangs EES-samningsins, örrar þróunar hans og þeirra ríku skuld-
bindinga sem samningurinn felur í sér er sú hætta ávallt fyrir hendi að íslenska
ríkinu eða öðrum samningsaðilum takist ekki að uppfylla samningsskyldur
sínar.7 Sem dæmi má nefna það að ákvæði landsréttar eða stjórnvaldsákvarðanir
fái ekki samrýmst EES-reglum. Jafnframt er hugsanlegt að EES-reglur séu ekki
innleiddar í landslög, þær innleiddar of seint eða með efnislega röngum hætti.
Þá má nefna ófullnægjandi birtingu réttarreglna settra á grundvelli réttargerða
samkvæmt EES-samningnum.8 Þar sem samningurinn hefur einkum að geyma
reglur sem áhrif hafa á réttarstöðu einstaklinga og lögaðila varðar það hagsmuni
þeirra miklu að geta treyst því að reglunum sé fylgt. Ennfremur er það ljóst að
6 Með aðlögun er við það átt að þjóðréttarlegar skuldbindingar séu uppfylltar með því að landsrétti
sé breytt með setningu nýrra lagaákvæða, með breytingu á lagaákvæðum sem fyrir eru eða með því
að lagaákvæði landsréttar séu numin úr gildi. Dæmi er Mannréttindasáttmáli Evrópu sem varð þess
valdandi, a.m.k. að hluta til, að sett voru lög nr. 92/1989 um aðskilnað dómsvalds og umboðsvalds
í héraði sem fólu í sér verulega breytingu á réttarfari og dómstólaskipan hér á landi. Nú hefur
Mannréttindasáttmáli Evrópu verið lögfestur, sbr. lög nr. 62/1994. Sjá nánar um „lögfestingu" og
„aðlögun" Stefán Má Stefánsson, sömu grein, bls. 5-6.
7 Hvað íslenska nkið varðar þá má a.m.k. nefna fjögur atriði sem til þess eru fallin að draga úr
líkum á því að ríkið gerist brotlegt við EES-samninginn. í fyrsta lagi verður ávallt að gera ráð fyrir
því að stjómvöld, er þá einkum átt við Alþingi og stjómsýsluna, reyni af fremsta megni að haga
gerðum sínum í samræmi við skuldbindingar samkvæmt samningnum. í öðm lagi má ætla að
dómstólar og stjómvöld er gegna einhvers konar eftirlitshlutverki muni skýra íslensk lög í samræmi
við þjóðréttarlegar skuldbindingar samkvæmt samningnum eftir því sem frekast er unnt, ekki síst
vegna 3. gr. laga 2/1993. Sjá hér t.d. H 1997 1008 (jafnréttismál), SUA 1996, 617 (bankaeftirlit
Seðlabanka íslands) og ákvörðun Samkeppnisráðs nr. 36/1996, sbr. skýrslu samkeppnisyfirvalda
1996, bls. 243 (Félag fasteignasala). I þriðja lagi kunna EES-reglur í einhverjum tilvikum að
skoðast sem sérreglur og ganga því framar almennari reglum jafnvel þótt eldri séu. Loks verður
ekki framhjá því horft að þjóðréttarsamningar virðast á undanfömum ámm hafa fengið meira vægi
innan íslensks réttar. Er ekki útilokað að dómstólar myndu víkja til hliðar ákvæði landsréttar sem
ekki fengi staðist gagnvart þjóðréttarlegri skuldbindingu. Sjá í þessu sambandi H 1990 2 (dómara-
fulltrúi) og H 1992 174 (dómtúlkur) og jafnframt Ragnar Aðalsteinsson: „Alþjóðlegir mann-
réttindasáttmálar og íslenskur réttur". (1990) TL, 1. hefti, einkum bls. 22-23. Rétt er þó að hafa í
huga að ekki er víst að Hæstiréttur muni líta alþjóðlega viðskiptasamninga sömu augum og alþjóð-
lega mannréttindasáttmála sem ísland er aðili að.
8 Sjá álit umboðsmanns Alþingis frá 9. janúar 1998 í málinu nr. 2151/1997 um birtingu og miðlun
upplýsinga um „gerðir" skv. EES-samningnum og réttarreglur sem settar hafa verið á grundvelli
þeirra. f áliti sínu kemst umboðsmaður að þeirri niðurstöðu að ákveðið afbrigði við svonefnda
„tilvísunaraðferð" við að taka EES-reglur í íslenskan rétt uppfylli ekki kröfur 27. gr. stjórnar-
skrárinnar, lög nr. 64/1943 um birtingu laga og stjómvaldaerinda, Mannréttindasáttmála Evrópu og
grundvallarsjónarmið réttarríkisins.
126