Tímarit lögfræðinga - 01.05.1998, Side 44

af leiðandi var ekki hægt að krefja neinn beint á grundvelli ákvæða tilskipun-
arinnar, ekki einu sinni ríkið þrátt fyrir vanrækslu þess. Evrópudómstóllinn
komst engu að síður að þeirri niðurstöðu að ríkið væri skaðabótaskylt gagnvart
þeim einstaklingum sem mátt höfðu þola tjón vegna þess að tilskipunin hafði
ekki verið tekin upp í landsrétt.
Dómurinn í Francovich-málinu tók endanlega af skarið með það að aðildar-
ríki Evrópubandalagsins sem brýtur gegn samningsskuldbindingum sínum
kann að vera skylt að EB-rétti að greiða skaðabætur til þeirra sem verða fyrir
tjóni.12
í grein þessari er ætlunin að fjalla um hugsanlega skaðabótaábyrgð aðildar-
ríkja EES-samningsins gagnvart einstaklingum og lögaðilum.13 Er látið við það
sitja að kanna bótagrundvöll án þess að nánar sé fjallað um skilyrði skaðabóta
eða umfang þess tjóns sem mögulega þarf að bæta.14
Þess er að geta að það kann að vera að í landsrétti einstakra aðildarríkja að
EES-samningnum séu réttarreglur sem leiða til þeirrar niðurstöðu að ein-
staklingur sem beðið hefur tjón vegna samningsbrots viðkomandi aðildarríkis
fái það tjón bætt úr hendi ríkisins eða með öðrum hætti. Sem dæmi má nefna að
hafi íslenska rrkið látið fyrir farast að innleiða tilskipun í samræmi við fyrir-
12 Fyrri dómar höfðu veitt vísbendingar í þessa átt, sbr. mál 6/60 Humblet gegn Belgíu [ 1960] ECR
559 og ennfremur mál 60/75 Carmine Antonio Russo gegn Azienda di Stato per gli lnterventi sul
Mercato Agricolo [1976] ECR 45.1 síðamefnda dóminum segir í 9. mgr.: „If an individual producer
has suffered damage as a result of the intervention of a Member State in violation of Community
law it will be for the State, as regards the injured party, to take the consequences upon itself in the
context of the provisions of national law relating to the liability of the State". Þessa málsgrein má
ýmist skilja á þann veg að þar sé að finna reglu um skaðabótaskyldu aðildarríkja eða með þeim
hætti að þar sé einungis vísað til reglna innanlandsréttar um greint efni. Sjá Carmen Plaza Martin:
„Furthering the Effectiveness of EC Directives and the Judicial Protection of Individual Rights
thereunder". (1994) 43 I.C.L.Q., bls. 38-39.
13 I málinu nr. E-1300/1997, Erla María Sveinbjömsdóttir gegn íslenska ríkinu, sem nú er rekið
fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur er uppi ágreiningur um það hvort 1. mgr. 5. gr. laga nr. 53/1993 um
ábyrgðarsjóð launa vegna gjaldþrots, sbr. 3. mgr. 112. gr. laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl.,
fái samrýmst tilskipun ráðsins 80/987/EBE frá 20. október 1980 með síðari breytingum. Þann 5.
nóvember 1997 var kveðinn upp úrskurður í málinu um það að leita bæri ráðgefandi álits EFTA-
dómstólsins. Spurningamar sem héraðsdómarinn í málinu hefur vísað til dómstólsins em eftir-
farandi: 1. Ber að skýra gerð þá sem er að finna í 24. tl. í viðauka XVIII við Samninginn um
Evrópska efnahagssvæðið (tilskipun ráðsins nr. 80/987/EBE frá 20. október 1980, eins og henni var
breytt með tilskipun ráðsins 87/164/EBE frá 2. mars 1987), einkum 2. mgr. 1. gr. og 10. gr. hennar,
á þann veg að samkvæmt henni megi með landslögum útiloka launþega, vegna skyldleika við
eiganda sem á 40% í gjaldþrota hlutafélagi, frá því að fá greidd laun frá ábyrgðarsjóði launa á
vegum ríkisins þegar launþeginn á ógoldna launakröfu á hendur þrotabúinu? Um er að ræða
skyldleika í fyrsta lið til hliðar, þ.e.a.s. systkin. - 2. Ef svarið við spumingu nr. 1 er á þá leið, að
launþegann megi ekki útiloka frá því að fá laun sín greidd, varðar það rfkið skaðabótaábyrgð
gagnvart launþeganum að hafa ekki, samfara aðild sinni að Samningnum um Evrópska efnahags-
svæðið, breytt landslögum á þann veg að launþeginn ætti samkvæmt þeim lögbundinn rétt til
launagreiðslnanna?"
14 Sjá um þetta t.d. Mats Axén: „Statens skadestándsansvar vid brott mot EG-rátten“. 2 (1997) 82
SvJT, bls. 163-172.
128