Tímarit lögfræðinga - 01.05.1998, Qupperneq 48

2.2 Dómar sem máli skipta
Aðeins dómar „sem máli skipta“ falla undir 6. gr. EES-samningsins. Dómar
Evrópudómstólsins eru því ekki skilyrðislaust lagðir til grundvallar enda þótt
ákvæði EES-samningsins sem á reynir sé efnislega samhljóða ákvæði EB-
réttar. Aður en samræmdri túlkun er beitt verður að taka afstöðu til þess hvort
dómur skipti máli. Eðlilegt er að skilja þetta skilyrði sem svo að það hvort
dómur skipti máli eða ekki ráðist einkum af því hvort hann falli innan þeirra
marka sem setja verður EES-samningnum. Er hér vísað til þess að samvinna
aðildamkja Evrópubandalagsins er með öðru sniði en samvinnan milli þeirra,
EB og aðildarríkja EFTA sem komið var á með EES-samningnum. Áhrifum
dómsúrlausna Evrópudómstólsins, sem oft einkennast af markmiðstúlkun, verð-
ur því að setja einhver takmörk.
Munurinn á EB og EES felst aðallega í tvennu. I fyrsta lagi að samstarfið
innan bandalagsins er nánara og víðtækara en samstarfið á vettvangi EES. Má
þar sem dæmi nefna að aðildamki EB hafa með sér tollabandalag og því
sameiginlega tolla gagnvart þriðju ríkjum á meðan EES-samningurinn felur
einungis í sér fríverslun með vörur sem uppruna sinn eiga á Evrópska efna-
hagssvæðinu.23 Þá er stefnt að því innan EB að komið verði á sameiginlegum
innri markaði án landamæra en EFTA-ríkin eru ekki nema að hluta til
þátttakendur í því samstarfi. Aðildarrrki EB búa við sameiginlega viðskipta-
stefnu24 og stefnu í landbúnaðar- og sjávarútvegsmálum, allt sem fellur að
mestu utan EES. Þá má nefna það að með samningunum um Evrópusambandið
sem undirritaðir voru í Maastricht þann 7. febrúar 1992 og tóku gildi 1.
nóvember næsta árs þar á eftir gerðist Evrópusambandið vettvangur fyrir
víðtæka pólitíska samvinnu um annars vegar lagaleg og innri málefni og hins
vegar utanríkis- og öryggismál.25 Þannig er meginmarkmið Rómarsáttmálans
einhvers konar „samruni“, sbr. 2. gr„ 7. gr. a og 102. gr. a á meðan samstarfið
innan EES er aðallega bundið við efnahagslega og viðskiptalega samvinnu.26
I öðru lagi er þess að geta að samstarf innan EB einkennist af yfirþjóðlegu
valdi sem nánar lýsir sér í sjálfstæði stofnana EB. Þær hafa vald til að setja
réttarreglur sem standa ofar réttarreglum landsréttarins og eru oft til þess fallnar
að hafa bein réttaráhrif.27 Reglurnar um forgangsáhrif og bein réttaráhrif eru
grundvallarreglur innan EB-réttar og eiga hvað stærstan þátt í að tryggja
23 Sjá dóm EFTA-dómstólsins 3. desember 1997 í máli E-2/1997 Mag Instrument Inc. gegn
California Trading Company Norway, Ulsteen, 25. mgr.
24 Sami dómur, 27. mgr.
25 Stefán Már Stefánsson: „Samningamir um Evrópusambandið“. Afmælisrit - Gaukur Jörunds-
son sextugur 24. september 1994, Reykjavík 1994, bls. 443-502.
26 í áliti Evrópudómstólsins nr. 1/91 frá 14. desember 1991 fjallaði dómstóllinn m.a. um markmið
EB-réttar annars vegar og EES-samningsins hins vegar, sjá einkum 15.-18. mgr.
27 Forgangsáhrif EB-réttar felast í því að EB-reglur em rétthærri en lög einstakra aðildam'kja og
ganga þeim þess vegna framar. A það við hvort sem EB-reglur fá ekki samrýmst eldri eða yngri
lagaákvæðum landsréttar eða ákvæðum stjómarskrár.
132