Ægir - 01.03.1996, Blaðsíða 25

Stofnmæling botnfiska á
ÍSLANDSMIÐUM
Sigfús A. Schopka, Björn Æ.
Steinarsson, Einar Jónsson,
GunnarJónsson, Gunnar
Stefánsson, Höskuldur
Björnsson, Ólafur K. Pálsson
Inngangur
Rannsóknaleiðangurinn „Stofnmæl-
ing botnfiska á íslandsmiðum 1995"
fór fram 2.-14. mars. Til verksins voru
leigöir 5 togarar; Bjartur NK 121, Brett-
ingur NS 50, Múlaberg ÓF 32,
Rauðinúpur ÞH 160 og Vestmannaey
VE 54. Teknar voru 600 togstöðvar á
landgrunninu allt umhverfis landið
niður á 500 m dýpi og að miðlínu milli
íslands og Færeyja.
Gagnasöfnun
Skráðar tegundir fiska og hryggleys-
ingja reyndust 76 talsins eða um 730
þúsund dýr. Lengdarmæld var 31 fisk-
tegund, alls rúmlega 260 þúsund fiskar,
þar af um 40 þúsund þorskar, 52 þús-
und ýsur, 54 þúsund gullkarfar, 49 þús-
und skrápflúrur og um 21 þúsund
steinbítar. Kvörnum til aldursgreininga
var safnað af 15 tegundum, þar á meðal
þorski, ýsu og ufsa, alls 11900 kvarna-
sýni. Nokkrar fisktegundir voru vigtað-
ar, einkum þorskur, ýsa og ufsi, en
einnig nokkrar tegundir flatfiska. Flest-
ir kvarnaðir fiskar þessara tegunda voru
einnig vigtaðir óslægðir og slægðir, auk
þess sem lifur var vegin. Alls voru 6907
fiskar vigtaöir. Fæöa þorsks var rann-
sökuð og fór úrvinnsla fæðusýna fram
jafnharðan í leiðangrinum. Helstu teg-
undir bráðar voru greindar, fjöldi dýra
ákvarðaður og magn vegið og fiskbráð
og rækja Iengdarmæld. Fæðusýnum var
safnað á 2 stöðvum í hverjum reit, sam-
tals úr 4643 þorskum. Þetta verkefni er
libur í sérstakri áætlun um fjölstofna-
rannsóknir. Smáþorski og sandkola var
safnað á fjórum svæðum við landið til
mælinga á mengandi efnum. Hér á eft-
ir er gerð grein fyrir nokkrum niður-
stöðum um líffræðilega þætti og stofn-
vísitölum þorsks og ýsu. Ennfremur er
gerð grein fyrir stofnvísitölum all-
margra annarra fiskstofna.
Umhverfisþættir
í leiðangrinum var hitastig sjávar við
botn og í yfirborði mælt eins og venja
hefur verið. Á 1. mynd má sjá meðal-
hita úr þessum mælingum á þeim tíma
sem verkefnið hefur staðið yfir, þ.e. á
árabilinu 1985-1995. Hitastig sjávar í
mars 1995 er yfirleitt lægra en það var á
sama tíma árið áður hvort heldur litið
er til botn- eða yfirborðs-
hita. Einu undantekning-
arnar eru botnhitinn í
Rósagarðinum sem er örlít-
ib hærri en í fyrra og yfir-
borðshitinn á Suðurmið-
um sem er dálítið hærri en
í fyrra. Almennt er hitastig
sjávar, bæði við botn og yf-
irborð, með allra lægsta
móti. Sjávarhiti á Rósa-
garði er að vísu í meðallagi
en annarsstaðar er um
næstlægsta hitastig að
ræða sem mælst hefur og
reyndar lægsta hitastig
sem mælst hefur við botn
á Norðvesturmiðum. Segja
má að á Norðvestur-,
Norður- og Austurmiðum
hafi sjór verið óvenju kald-
ur bæði við botn og í yfir-
boröi. Veðrátta í mars 1995 á meðan
rannsóknirnar stóðu yfir var rysjótt og
allhvass vindur mældist reyndar oftar
en áður í þessum leiðöngrum. Norð-
austanátt var ríkjandi. Veður olli þó
ekki meiri frátöfum í leiðangrinum en
oft áður.
Aldursdreifingar
Þorskur
Á 2. mynd er sýnd aldursdreifing
eins til tíu ára þorsks á öllu rannsókna-
svæðinu og eftir svæðum 1985-1995.
Fyrir 1990 voru árgangar 1983-85 mest
áberandi og reyndar uppistaða í þorsk-
stofninum hér við land. Á árunum
1985 og 1986 var eins til þriggja ára
smáþorskur af þessum árgöngum mjög
áberandi á norðursvæði. Þessum þrem-
ur árgöngum má fylgja eftir í gegnum
stofninn á árunum 1987 til 1989 á
norðursvæði. Árið 1990 minnkaði hlut-
deild þeirra mjög og eru þeir nú horfn-
ir af þessu svæöi. Ennfremur má sjá ab
engir áberandi sterkir árgangar hafa
bæst í stofninn sem eins og tveggja ára
fiskur síðustu 6-7 árin. Þó kemur ár-
gangur 1989 ívið skár út á norðursvæði
árið 1992 sem þriggja ára fiskur en fyrri
vísbendingar gáfu til kynna.
Aldursdreifing þorsks á suðursvæði
er nánast andhverfa aldursdreifingar-
rirfifl iirin
Uh,„nmnfl
Qnnn., nflíinnn
85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95
Austurmið
.nílnl híTlnnn
85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95
Rósagarður
1. mynd. Hitastig sjávar viö botn eftir svceöum 1985-
1995.
ÆGIR 25