Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1957, Síða 19

17
lega til erfiðir tímar í lífi stúdenta, eigi síður en í þjóðlífinu.
Fjárþröng er til dæmis býsna algeng, því miður. Líka smá-
vegis misræmi á milli mats kennara á frammistöðu nemanda
og æskilegrar útkomu í prófseinkunn. Fleira mætti til tína.
Braut tilvonandi læknis, prests eða lögfræðings — svo dæmi
sé nefnd — er svo sem ekki alltaf rósum stráð. En allt eru
þetta smámunir, ef kjarkinn brestur ekki, þolgæðið, mann-
lundina. Það er sitthvað að vera bjartsýnn og glapsýnn. Há-
skólaborgari má ekki vera glapsýnn, hvorki í námi sínu né
öðru. Ein af helztu undirstöðum allrar vizku er að geta hugs-
að rétt og bi-eytt samkvæmt þvi. Mestan vara ættu menn að
taka á þvi, að treysta of fast á fræðikenningar. Hér eins og
ætíð og alls staðar er skylt að hafa heldur það, er sannara
reynist. Hér hafa orð Ara fróða fullt gildi. Þau eru alls ekki
einskorðuð við sagnfræðina. Okkur ætti að vera hugfast, hvað
framþróunarkenning Darwins, eins og hún var skilin og túlk-
uð af þorra manna fram um lok fyrri heimsstyrjaldar, hafði
djúp áhrif. Menn voru fulltrúa um, að framför drottnaði yfir
lífi manna og þjóða, frelsi myndi ríkja í stað kúgunar og
ófrelsis, samúð og samvinna í stað þjóðarrígs og styrjalda,
menntun og víðsýni í stað hleypidóma og blindrar trúar. Þetta
gerði lífið einfalt og framtíðina bjarta og glæsilega. Nú skilst
mönnum, að málið er alls ekki svona einfalt. Þróun er stað-
reynd, en vegir hennar liggja ekki ætíð og alls staðar fram
og upp á við. Hér ríkir ölduhreyfing, eins og jafnan fyrr. Á
okkar dögum rita mörg skáld og spekingar allt frá tvítugu til
sextugs, eins og þeir séu staddir í miðju ragnarökkri, allt sé
á hraðri leið norður og niður. Trúið laust slíkum mönnum og
sízt þeim ungu, því þeir hafa í rauninni enn minni afsökun en
hinir. Vonbrigði eiga sér afsökun, en lífsleiði í imgum mönn-
um á í hæsta lagi meðaumkun skilið. Lífið er staðreynd, og
það er heimskulegt að láta sér leiðast staðreyndir. Það er
líka staðreynd, að menn geta með ýmsum hætti gert sjálfum
sér og öðrum tilvistina ánægjulega og árangursríka. Ég fæ
ekki betur skilið en að sú kynslóð, sem nú er á æskuskeiði,
eigi eða ætti að geta átt fyrir sér miklu auðugra líf en nokkur
3