Fréttablaðið - 24.04.2010, Blaðsíða 18

18 24. apríl 2010 LAUGARDAGUR
Ísland er smáríki. Íbúar eru um 320 þúsund, við höfum engan her
og takmarkaðar auðlindir. Mann-
fjöldi og landsframleiðsla eru á við
starfsmannafjölda og veltu meðal-
stórs fyrirtækis í Bandaríkjunum.
Þrátt fyrir þessar augljósu stað-
reyndir virðumst við eiga mjög erf-
itt með að horfast í augu við þær.
Á undanförnum árum höfum
við aldrei stoppað og spurt okkur
sjálf hvað það er nákvæmlega sem
smáríki getur gert. Getur smáríki
leyft bönkum að opna útibú erlend-
is? Getur smáríki leyft sér að vera
með kauphöll og hlutabréfamarkað?
Getur smáríki sinnt þeim skuld-
bindingum sem aðild að ESB og
jafnvel EES felur í sér?
Þegar Ísland gerðist aðili að EES-
samningnum árið 1994 urðu mikl-
ar breytingar á lagaumhverfinu á
Íslandi, ekki hvað síst á starfshátt-
um fjármálafyrirtækja. Með aðild
að EES skuldbundum við okkur til
að taka upp ýmsar tilskipanir og
reglugerðir Evrópusambandsins.
Oft hefur verið fullyrt að okkur sé
skylt að innleiða tilskipanir Evr-
ópusambandsins beint og engar
undanþágur séu frá því. Það er ekki
alls kostar rétt, því fjölmargar til-
skipanir Evrópusambandsins fela
aðeins í sér lágmarkssamræmingu
á tilteknum reglum.
Í samanburði rannsóknarnefnd-
arinnar á innleiðingu löggjafar ESB
hérlendis og í öðrum löndum segir
að munurinn liggi helst í því að við
virðumst hafa innleitt löggjöf ESB
orðrétt og gagnrýnislaust. Engar
strangari reglur voru settar hér og
engar séraðlaganir voru að íslensk-
um aðstæðum. Í öllum hinum lönd-
unum mátti finna einhvers konar
séraðlaganir, strangari reglur sem
endurspegluðu reynslu viðkomandi
landa af fyrri efnahagsáföllum og
þekkingu á eigin samfélagi.
Af hverju var það svo? Almenna
söguskýringin virðist vera að svona
hafi menn bara viljað hafa þetta.
Opna allar gáttir, sleppa öllu lausu
og láta frjálshyggjuna ríða röftum.
Myndin er að mínu mati aðeins
flóknari. Flestir eru nú á einu máli
að setja þurfi skýrari reglur og
koma böndum á markaðsöflin. Samt
erum við enn í dag að innleiða lög-
gjöf ESB nánast beint inn í íslensk
lög. Lítil vinna fer í að bera saman
lagafrumvörp okkar við löggjöf
nágrannalandanna og enginn virð-
ist hafa tíma til að spyrja grund-
vallarspurninga um hvað smæð
landsins leyfir okkur að gera og
hvað ekki.
Flækjustig í löggjöf og stjórn-
sýslu í nútímasamfélagi er mjög
mikið og sem dæmi hafa ráðherr-
ar á núverandi löggjafarþingi
lagt fram tæplega 150 frumvörp.
Á Alþingi starfa 12 fastanefndir
og verkefnum nefndanna sinna 9
nefndarritarar og þar af sinna tveir
þeirra aðeins fjárlaganefnd. Nefnd-
arritarar sinna jafnframt þing-
mannamálum og eiga að vera þing-
mönnum til aðstoðar við að leggja
fram frumvörp og þingsályktanir
og öllum má ljóst vera að nefndar-
sviðið er verulega undirmannað.
Staðan er ekki betri í ráðuneytun-
um. Við þurfum að gera okkur grein
fyrir því að stjórnkerfið, hvort held-
ur er ráðuneytin eða Alþingi, hefur
ekki ráðið við þau gríðarlegu verk-
efni sem m.a. fylgdi aðildinni að
EES. Við sáum ekki veikleika okkar
og forgangsröðuðum því ekki. Við
gerðum aldrei upp við okkur hvaða
verkefni við töldum nauðsynlegt
að leysa á eigin spýtur, sem sjálf-
stæð þjóð og hvaða verkefnum við
gætum betur sinnt í samstarfi við
nágrannaþjóðir okkar?
Við þurfum að forgangsraða og
horfast í augu við veikleika okkar.
Aðeins þannig getur eitt litlasta
land í heimi dafnað um ókomna
framtíð.
Á undanförnum árum höfum við aldrei
stoppað og spurt okkur sjálf hvað það er
nákvæmlega sem smáríki getur gert.
Evrópumál
Eygló
Harðardóttir
Þingmaður
Framsóknarflokksins
Ekki stórasta landið
Margir jarðfræðingar hafa af því áhyggjur að fram undan
kunni að vera tímabil meiri eld-
virkni í jarðskorpunni en verið
hefur um langt skeið á Íslandi.
Hefur verið vísað til þess að
jarðsagan geymi vísbendingar
um tímabil lítilla eldsumbrota
annars vegar og mikilla umbrota
hins vegar. Inn í þetta fléttast
vitneskja um að samband hefur
oftast verið á milli eldvirkni á
Eyjafjallasvæðinu og eldgoss í
Kötlu. Óttast menn því að líkur
séu á að hún muni gjósa. Hér á
landi hefur þetta verið rætt í
fjölmiðlum og manna á meðal.
Í heiminum öllum hefur þessi
umræða farið fram, nákvæmlega
þessi umræða – vestan hafs og
austan. Hvort sem er á Sky-sjón-
varpsstöðinni, í New York Times
eða NRK, Berlingske Tidende,
Der Spiegel og Le Monde. Hvern-
ig ætti annað að vera þegar flug-
umferð stöðvast um alla Evr-
ópu; þegar í ljós kemur í fyrsta
skipti að flugöryggi er ekkert
þegar öflugt öskugos er annars
vegar?!
Auðvitað ræða þessir fjöl-
miðlar staðreyndir málsins og
vísbendingar um líklega þróun.
Gætu orðið enn öflugri gos?
Þetta ræða menn af forvitni og
til þess að geta brugðist skyn-
samlega við ef – og þegar – til
kæmi.
Um þetta var forseti Íslands
spurður í erlendum fjölmiðlum.
Hann svaraði í samræmi við
það sem hér hefur verið nefnt.
En viti menn. Nú varð uppi fótur
og fit. Er maðurinn genginn af
göflunum? Ætlar hann að eyði-
leggja ferðamennskuna í sumar?
Katla mun ekki gjósa. Það mun
ekki gerast! Ekkert frekar en að
bankarnir áttu ekkert að fara á
hausinn. Eru menn nokkuð búnir
að gleyma? Allt var sagt lygi
sem ekki passaði inn í óskhyggj-
una þá stundina. Nú er forset-
inn krafinn um leiðréttingu. Og
það strax. Annars verði tjónið
óbætanlegt.
Vandinn er sá að Ólafur Ragn-
ar Grímsson, forseti Íslands,
getur ekkert leiðrétt. Og á ekki
að reyna það. Leiðrétting er
nefnilega annað nafn á lygi.
Fáir verða nú til þess að
taka upp hanskann fyrir for-
seta Íslands í þessu máli. Af er
sem áður var þegar hann átti
sér marga viðhlæjendur. Það
var á þeim tíma sem það þótti
líka rétt og gott að dásama
útrásina, þenslu bankanna
sem skiluðu okkur svo miklu í
þjóðarpyngjuna – að sögn. Flest-
ir voru þá reiðubúnir að horfa
framhjá því háttarlagi sem við-
gekkst suður á Balkanskaga og
víðar þar sem íslenskir fjármála-
menn beittu sömu vinnubrögðum
til að sölsa undir sig almanna-
eignir og við erum nú farin að
finna fyrir hér á landi.
Á þessum tíma var for-
seti Íslands lofaður og prísað-
ur fyrir að kynda undir kötlum
útrásarinnar. Nú er öldin önnur.
Forsetinn hefur söðlað um,
meira að segja gerst talsmað-
ur þjóðaratkvæðagreiðslu um
umdeild mál. Hugaræsingin sem
heltekið hefur margt fjölmiðla-
fólk og fleiri í þessu Kötlumáli er
af nákvæmlega sama toga og átti
sér stað í aðdraganda hrunsins,
nema nú með öfugum formerkj-
um. Það sem forsetinn gerir og
segir þykir nú ekki að öllu leyti
gott, heldur að öllu leyti slæmt.
Þótt menn viti innst inni hvað
rétt er, þá virðist mér alltof marg-
ir – nú sem fyrr – gera það sem
auðveldast er í umræðunni: Láta
berast með straumnum.
Lærdómur hrunsins er að hætta
að óttast opinskáa umræðu.
Leiðréttingin og lygin
Opinber umræða
Ögmundur
Jónasson
Alþingismaður
Þótt menn viti innst inni hvað rétt
er, þá virðist mér alltof margir – nú
sem fyrr – gera það sem auðveldast
er í umræðunni: Láta berast með
straumnum.