Fréttablaðið - 24.04.2010, Blaðsíða 22

22 24. apríl 2010 LAUGARDAGUR
Þ
að var fyrir átta árum
að einleikur Bjarkar
Jakobsdóttur, Selló-
fan, var frumsýndur
í gamla frystihúsinu
í Hafnarfirði. Verk-
ið var frumraun Bjarkar, sem sá
fyrir sér að sýna það kannski tíu til
fimmtán sinnum, og fá úr því fína
reynslu í sarpinn. Raunin varð allt
önnur. Björk sýndi um 200 sýning-
ar hér heima á þriggja ára tímabili.
Síðan hefur Sellófan verið sýnt í
sextán uppfærslum og ellefu lönd-
um utan Íslands; Færeyjum, Sví-
þjóð, Finnlandi, Þýskalandi, Belgíu,
Tékklandi, Sviss, Ítalíu, Rússlandi
og nú síðast í Úkraínu.
Nú er aftur komið að því að
Sellófan verði sýnt á Íslandi. Í
þetta sinn tekur Þórunn Lárus-
dóttir að sér einleikinn og fer með
hann á ensku. Hann verður frum-
sýndur 24. júní í Iðnó og verður
sýndur tvisvar til þrisvar í viku í
allt sumar. Stílað er inn á ferða-
menn í Reykjavík, en það er nýja
fyrirtækið Reykjavík by day and
night sem hefur veg og vanda af
því. Björk er hæstánægð með það
framtak, enda þykir henni menn-
ingarúrval fyrir ferðamenn lengi
hafa verið lélegt. Og hún er ekki
síður ánægð með að hafa fengið
Þórunni Lárusdóttur til liðs við sig.
„Ég hef fylgst með Þórunni í mörg
ár og hún er alveg frábær leikkona.
Og hún er alveg í miðri geðsýkinni
sjálf, með tvö lítil börn, þannig að
ég veðja á að hún eigi eftir að heilla
útlendingana upp úr skónum.“
Að setja verkið upp á ensku er
gamall draumur Bjarkar. Hún
réðst þó ekki í verkefnið fyrr en
nú, enda ástæðan ærin. Sýning-
unni hefur verið boðið á Edinborg-
arhátíðina í ágúst. Þar verður hún í
hinu virta Pleasance, einu af þrem-
ur virtustu leikhúsum Edinborgar-
hátíðarinnar.
Heimur Sellófansins
Upphafið að Sellófan-ævintýr-
inu öllu má rekja til ára Bjarkar
hjá Hafnarfjarðarleikhúsinu, sem
hún stofnaði ásamt hópi fólks árið
1993. „Þarna sýndum við mikið af
verkum eftir karlhöfunda, með
karlmenn í aðalhlutverkum – eðli-
lega, því flestir skrifa jú út frá
sínum eigin veruleika og þarna
voru strákar í meirihluta. En eftir
að hafa leikið mikið af eiginkon-
um og mæðrum karlanna í aðal-
hlutverkum var mig farið að langa
í eitthvað annað. Ég fór að skoða
einleiki eftir konu, sem ég gæti
hugsað mér að setja upp, en komst
að raun um að þeir voru flestir
börn síns tíma. Það vantaði verk
um konur eins og mig, sem voru að
reyna að höndla nútímann, stöðugt
með þennan sektarbolta í fanginu
yfir því að vera ekki straujandi
rúmfötin eins og mamma gerði
og þar af leiðandi ekki alveg að
standa sig, hvorki sem móðir né
húsmóðir. Í þeim hlutverkum var
ég náttúrulega alveg að skíta á
mig, ekki með eina einustu smá-
kökutegund fyrir jólin eða neitt!“
segir Björk, sem á þessum tíma
var með tvo unga syni. Í dag hefur
hún bætt um betur og á líka hund
og þrjá hesta. Og hún er enn þann
dag í dag á kafi í heimi Sellófans-
ins. Hann hefur þó heldur betur
breitt úr sér.
Senur í lífi ýmissa kvenna
Svo virðist vera að efni leiksýn-
ingarinnar eigi alveg jafn vel
við samtímann hér og í öðrum
vestrænum löndum eins og hann
gerði fyrir átta árum. Þetta kemur
Björk sjálfri svolítið á óvart. „Ég
hélt einu sinni að Sellófan myndi
kannski eldast svolítið hratt. Svo
eldist það bara ekki neitt, nema þá
kannski að því leyti að sýningin er
svolítið 2007. Eftir á að hyggja er
þetta verk nefnilega ágætis sögu-
heimild, því í því sést vel hvað
geðveikin var orðin mikil hérna,
þegar allir voru dálítið mikið í því
að meika það, vildu eignast stærra
hús en næsti maður, stærri bíl
og líka hærri yfirdrátt. Þetta er
svolítið séríslenskt. Ég til dæmis
þurfti alveg að breyta bíltegund-
inni sums staðar, úr upphækkuð-
um jeppa í sportbíl. En það kann-
ast allir við þessa samkeppni
við náungann. Hún er ekkert
séríslensk.“
Senurnar í Sellófan tók Björk
margar hverjar úr eigin lífi. Þó
ekki allar. „Ég notaði veruleika
minn og kvenna í kringum mig,
mömmu, systur minnar og vin-
kvenna, þó ég hafi svo sem ekkert
verið að auglýsa að þetta væri ekki
allt saman um mig. Ég fór eftir
þeirri gullnu reglu að hafa skal
það sem fyndnara reynist og heim-
færa það upp á sjálfa sig.“
Með hauspoka á frumsýningu
Fyrst þegar framleiðendur höfðu
samband við Björk og föluðust
eftir því að kaupa réttinn til að
sýna Sellófan erlendis varð hún
himinlifandi. „Ég var ótrúlega
glöð! Að einhver vildi sýna litla
verkið mitt, ef verk skyldi kalla,
eftir litla leikkonu, ef leikkonu
skyldi kalla!“ Þegar sýningunum
fjölgaði var gleðin þó ekki alltaf
allsráðandi, því fyrst um sinn kom
Björk ekki að uppsetningu og leik-
stjórn verksins sjálf, og voru sýn-
ingarnar því misjafnar að gæðum.
Í verstu tilfellunum langaði Björk
sjálfa að sitja með hauspoka yfir
frumsýningunni. „Þetta er bara
þannig verk að það þarf að passa
mjög vel upp á léttleikann og þögn-
ina inn á milli sena. Annars verður
þetta bara hlaupandi og gargandi
kerling. Svo er þráðurinn svo stutt-
ur í að þetta skemmtilega verk
breytist í femínískt reiðileikrit.“
En er þetta þá kannski femínískt
leikrit í grín-dulargervi? „Nei, alls
ekki! Ég var einmitt ekki á femín-
ískum nótum þegar ég skrifaði það.
En auðvitað var ég að spyrja mig
ákveðinna spurninga, til dæmis um
hvort þetta jafnrétti væri yfirleitt
að virka. En ég reyndi að hafa það
undir niðri. Um leið og dvalið er of
mikið þar líður verkið fyrir það.
Þetta á að vera verk um konu sem
er rosalega opin, hress og jákvæð
en er samt einhvern veginn ekki
alveg að fatta hvernig maður á að
fara að þessu. Um leið og hún verð-
ur reið og sár og fer að tala of hátt
nennir maður henni ekki.“
Eftir að hafa séð nokkrar sýning-
ar þar sem ekki náðist rétt tilfinn-
ing ákvað Björk að leita aftur til
upprunans – sjálfrar sín. Á síðustu
Hafa skal það
sem fyndnara
reynist …
… og heimfæra það upp á sjálfa sig. Það var regl-
an sem Björk Jakobsdóttir fór með þegar hún
náði sér í senur úr eigin lífi og kvennanna í kring-
um hana, bjó til leiksýninguna Sellófan og setti
upp í Hafnarfjarðarleikhúsinu. Síðan eru liðin
átta ár og verkið hefur verið sýnt mörg hundruð
sinnum í hinum ýmsu útfærslum út um víða ver-
öld. Björk settist niður með Hólmfríði Helgu Sig-
urðardóttur og sagði henni þroskasögu Sellófans,
sem er hvergi nærri lokið.
BJÖRK JAKOBSDÓTTIR Einleikur Bjarkar, Sellófan, hefur verið settur upp víða um heim. Margar uppfærslurnar hafa að Bjarkar mati
verið stórgóðar. Aðrar ekki eins góðar. Og sumar svo slæmar að Björk vildi helst sitja með hauspoka á frumsýningunni.
FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Ég hef fylgst með Þórunni í mörg ár og hún er alveg frá-
bær leikkona. Og hún er alveg í miðri geðsýkinni sjálf,
með tvö lítil börn, þannig að ég veðja á að hún eigi eftir
að heilla útlendingana upp úr skónum.
Sellófan um alla Evrópu