Fréttablaðið - 27.05.2010, Blaðsíða 31

Þegar menn og konur hafa eitthvað
mikilvægt að sýsla við snýst það
um staðreyndir. Í einkalífi okkar er
þó mest fengist við hugmyndir og
hughrif.
Í hinum svokölluðu mikilvægu
hagnýtu viðfangsefnum okkar
reynum við að hafa skýr markmið,
eitthvað sem við stefnum að. Við
stundum viðskipti til að hagnast,
hlaupum til að vinna. Hvert skref á
að færa okkur nær takmarkinu.
En að hverju stefnum við í
einkalífi okkar?
Að vera hamingjusöm?
Hamingja, lífsfylling, friður og
kærleikur geta tæpast verið eitt-
hvað praktískt sem við stefnum
að, heldur aðeins eitthvað sem
við upplifum og skynjum. Sá sem
stefnir að hamingju er ekki ham-
ingjusamur.
Hamingja sem markmið í líf-
inu gæti verið sjálfsblekking – orð
sem við notum til að fela þá stað-
reynd að hin mörgu markmið okk-
ar stefna hvert í sína átt og eru oft
ósamrýmanleg.
Að strita
til að verða hamingjusamur er ósk-
hyggja.
Margir stefna að því að vera
elskulegir félagar og lífsförunautar
og safna miklu fé. Er hægt að gera
hvoru tveggja?
Getur elskulegur lífsförunautur
helgað tíma sínum í söfnun eigna
og fjármuna?
Getur peningasafnarinn vera
heima á matartímum og átt
notalegar stundir með fjöl-
skyldu um helgar. Eru þetta
markmið sem stefna hvort í
sína átt? Til að ná fram einu
þarf þá að vanrækja hitt?
Og ef við sinnum hvoru tveggja
jafnt vanrækjum við þá bæði og
náum engu fram nema nagandi
frústrasjón?
Til þess að við getum lifað við
hamingjuskort og ánægjuleysi
verðum við að stunda sjálfsblekk-
ingu. Staðreyndir eru ónothæfar til
slíkra blekkinga svo við verðum að
leita í hugmyndir og hálf-
sannleika til að réttlæta
fyrir sjálfum okkar og
öðrum að markmið okk-
ar rekast á.
Það er erfitt að sjá
sjálfan sig í þessari
stöðu þó manni finnist
þetta passa vel
við aðra.
Þýtt og
sett sam-
an af
netinu
03
ARNÞÓR JÓNSSON
SKRIFAR
SIGURÐURGUNNSTEINSSON
SKRIFAR
maí 2010
AF HVERJU
KAUPIR ÞÚ
ÁLFINN?
Ég kaupi
álfinn vegna
þess að ég
eins og flest-
ir íslendingar
á aðstand-
endur sem
hafa þurft á
aðstoð SÁÁ
að halda
í gegnum
tíðina. Það er sérstaklega mik-
ilvægt að styrkja SÁÁ núna þeg-
ar kreppir að því að aukning á
vandamálum sem tengjast fíkn-
um er alþekkt kreppueinkenni.
Því miður hefur niðurskurðurinn
bitnað á SÁÁ eins og fleiri heil-
brigðisstofnunum. Ég geri því
ráð fyrir að kaupa fleiri en einn
álf í næsta átaki.
Birgitta Jónsdóttir
alþingiskona
Ég kaupi álfinn til að styrkja
hið góða starf SÁÁ sem hefur
hjálpað feykimörgum að takast
á við erfiðan sjúkdóm og byggja
líf sitt á nýjum grunni.
Katrín Jakobsdóttir
menntamálaráðherra
Ég hef sjálf
notið þjón-
ustu SÁÁ
og lít á það
sem forrétt-
indi að hafa
fengið að
kynnast því
sem fram fer
á meðferð-
arstofnunum
SÁÁ. Þar
lærði ég meira um sjálfa mig
á skömmum tíma en alla mína
ævidaga. Ég væri ekki sú sem
ég er ef ekki væri fyrir það lán
mitt. Auk þess er alkóhólismi
sjúkómur sem herjað hefur
mjög á fjölskyldu mína, annað
foreldri, systkini, maka og börn.
Ég hef oft hugsað til þess hvort
faðir minn hefði fengið að lifa
lengur ef SÁÁ hefði verið til
fyrir lát hans 1974. Niðurstaðan
er að sú hefði verið raunin.
Bergljót Davíðsdóttir
blaðamaður
Álfurinn er
árviss kaup
hjá mér, -
smá styrkur
og virðing-
arvottur
fyrir hið mik-
ilvæga starf
sem unnið
er á vegum
SÁÁ. Það
frumkvöð-
ulsstarf sem unnið er á vegum
samtakanna er ómetanlegt og
hefur verið horft til þess víða að
úr heiminum. Það er stór þáttur
í velferðarkerfi okkar, - sem
hefur komið mörgum sem leiðst
hafa af leið aftur á réttan kjöl.
Megi það blómstra hér eftir sem
hingað til.
Ásta R. Jóhannesdóttir
forseti Alþingis
Á þeim rúmu þrjátíu árum sem ég hef
starfað með alkóhólistum á Íslandi
hafa batahorfur breyst frá því að vera
mjög litlar yfir í að vera mjög miklar.
Það er samt ekki hægt að horfa fram
hjá þeirri staðreynd að enn deyja um
40-50 manns á ári vegna alkóhól-
isma.
Oft tölum við sem störfum við
þetta um góðan bata en hvað er góð-
ur bati? Hvað þýðir það þegar þessi
eða hinn er í góðum bata frá alkó-
hólisma? Í hverju er batinn fólginn?
Fjölskylda alkóhólistans sjálfs veit að
ef alkóhólistinn er ekki að drekka þá
er allt í lagi, en það ekki endilega góð
skilgreining á bata.
Þegar sjúkdómur er annars
vegar, hvaða sjúkdómur
sem er, þá skiptir máli að
sem flestir sem að mál-
inu koma viti hvað sé
góður bati frá sjúkdóm-
inum.
Sjúklingurinn í af-
neitun
Skilgreining á bata frá
alkóhólisma snertir ekki
eingöngu alkóhólistann
sjálfan heldur alla sem að
málinu koma, hvort sem
það er fjölskyldan eða
fagfólk úti í samfé-
laginu. Það er mjög
mikilvægt að sem
flestir séu sam-
mála um hvað sé
bati frá áfengis-
og vímuefnafíkn.
Þegar fólk
er inni á sjúkra-
húsinu Vogi eða
í eftirmeðferð á
stofnunum SÁÁ
þá reynum við sem
hér vinnum að út-
skýra fyrir fólki hvað
bati frá sjúkdómin-
um sé í raun og veru.
En þá erum við fyrst og fremst að tala
um upphaf batans, eða bataferilsins.
Sjúklingurinn er tiltölulega stutt hjá
okkur, allavega hvað bataferlið varðar.
Hér er alkóhólistinn kannski bara rétt
fyrstu vikurnar eða mánuðina.
Þetta er upphafið að batanum,
edrúmenskan sjálf. Viðkomandi hef-
ur leitað sér aðstoðar og fengið hjálp
til að koma sér út úr vímuefnaneysl-
unni. Það gerir fólki bara kleift að
byrja bataferlið. Oft gleymist það að
alkóhólismi er sjúkdómur þar sem
sjúklingur hefur tilhneigingu til að
neita því að hann sé veikur. Ef þú ert
með annan sjúkdóm þá eru flest-
ir fljótir til að hlaupa til og biðja um
hjálp. En þegar áfengis- og vímuefna-
fíkn gegnir það öðru máli.
Skilningur okkar á bata
Bati er sjálfvalin og við-
varandi lífstíll sem ein-
kennist af því að vera
algáður, heilbrigður
og ábyrgur þjóðfélags-
þegn. Hér erum við að
tala um bata frá því að
vera háður áfengi eða
öðrum vímuefnum. En
hvað er bati umfram að
vera ekki í neyslu? Hvað
þýðir það í raun og veru
að vera í bata?
Skilyrði númer eitt
er auðvitað að stöðva
alla neyslu á öll-
um vímuefnum,
punktur. Það eru
engin frávik.
Ef þú ert með
þennan heila-
sjúkdóm, alkó-
hólisma, þá ertu
ekki að taka inn
efnihleypa inn
í þig efnum sem
hafa þau áhrif að
þú getir velt þessu
líferni þínu úr sessi.
Þessi skilningur þarf
að ná festu úti í sam-
félaginu. Okkar fólk
sem að fær meðferð
og upplýsingar ger-
ir sér grein fyrir þessu,
með einhverjum und-
antekningum þó, en
það er ekki þessi skiln-
ingur hjá öllum sem að
málinu koma. Við sjáum
það því miður gerast að alkóhólisti fer
kannski til læknis út af svefntruflun-
um eða kvíða vegna einhvers ástands
og þá er oft ávísað lyfjum sem mann-
eskjan þolir ekki. Margir hafa farið
þá leiðina aftur inn í harða neyslu.
Og þetta er kannski gert með góðum
ásetningi. Læknirinn ætlar kannski
bara að hjálpa og treystir viðkomandi,
segir alkóhólistanum að hann eigi
bara að taka eina töflu fyrir svefninn,
en það fer oft öðruvísi þegar alkóhól-
isti er annars vegar. Neyslumunstrið
hans er þannig að tvær gera meira en
ein, fjórar meira en tvær og svo rúllar
það upp á sig.
Fimm ára ferli
Síðan er það tíminn. Hvað erum við
að tala um í tíma þegar við tölum um
bataþróun? Við tölum alltaf um bata
sem þróunarferil, sem við gerum líka
þegar vímuefnafíknin er annars veg-
ar. Meðferðin er bara fyrsta skref-
ið í langri þróun. Alkóhólistanum er
ekkert batnað eftir 40 daga meðferð.
Hann hefur eftirvill aðeins náð ein-
hverju lágmarks jafnvægi og varla það
stundum. Alkóhólistinn þarf mikinn
stuðning í upphafi ferilsins og bata-
ferlið tekur langan tíma. Maður tal-
ar jafnvel um þetta í misserum eða
árum eða áraröðum.
Upphafið að algáðu líferni hef-
ur verið skilgreint sem tímabil sem
nemur frá einum mánuði til eins árs.
Að það sé upphafstímabil batans. Og í
því ferli eru verkefni sem viðkomandi
þarf að vinna að ef vel á að vera. Svo
kemur viðvarandi algáð líferni eftir
þann tíma. Sem spannar þá frá einu
til tveimur árum upp í fimm ár. Þá er
vinnan að læra að lifa einhverju stöð-
ugu líferni. Og síðan kemur kannski
það sem hægt er að kalla traust alg-
áð líf. Við erum því í raun að tala um
fimm ára ferli.
Ef við berum þetta saman við sjúk-
dóminn sjálfan og hvernig hann getur
leikið fólk þá er þetta ekkert fjarri lagi.
Menn eru lengi að jafna sig, bæði lík-
amlega, sálarlega, félagslega, andlega
og svo framvegis. Það eru afleiðingar
og viðgerðir sem þurfa að fara fram á
svo mörgum sviðum.
Gera meira en bara hætta
Alkóhólismi er krónískur sjúkdóm-
ur sem getur tekið sig upp aftur. Þá
skiptir engu máli hvort þú ert búinn
að vera í bata í eitt eða tvö eða tíu eða
tuttugu ár. Ef alkóhólisti fer að fúska
við batann sinn eftir að hafa lifað
mjög traustu og algáðu líferni lengi er
voðinn vís.
Það er mikilvægt að í batanum fel-
ist það að viðkomandi teygi sig eft-
ir auknum lífsgæðum. Að alkóhólist-
inn stuðli að eigin heilbrigði og auki
á gæði síns persónulega lífs. Hér horf-
um við til líkamlegrar og andlegr-
ar heilsu. Það eru auðvitað til ýmsir
staðlar yfir það hvað er gott heilbrigt
líf og við leggjum áherslu á að fólk
geri meira en bara setja tappann í
flöskuna. Reglusemi og heilbrigði er
hér lykilatriði. Hvort sem það er varð-
andi mataræði eða hreyfingu. Okk-
ar fólk þarf að kunna að takast á við
streitu og kvíða án þess að taka inn
lyf. Algáð líferni er lífstíll og við höf-
um séð rosalegan árangur af því þeg-
ar okkar fólk tekur sig í gegn eftir að
hafa orðið algáð. Það fer að endur-
meta sín lífsgæði, hættir að reykja og
svo framvegis.
Vöxturinn batasamfélagsins á Ís-
landi hefur haldist í hendur við ár-
angurinn sem við höfum náð í með-
ferðinni hér á sjúkrahúsinu Vogi og
eftirmeðferðarstofnunum SÁÁ. Fyrir
þrjátíu árum voru bara þrjár eða fjór-
ar AA-deildir á Íslandi en nú eru þær
um tvö hundruð. Varanlegur bati frá
áfengis- og vímuefnafíkn og regluleg
fundasókn í þessu samfélagi helst í
hendur.
Sé ég þig en ekki mig?
HAMINGJA
BATI
AÐ STRITA TIL
AÐ VERÐA
HAMINGJUSAMUR
ER ÓSKHYGGJA
SIGURÐUR GUNNSTEINSSON, áfengis- og vímuefnaráðgjafi á sjúkrahúsinu Vogi, hefur starfað með
alkóhólistum síðan í desember 1978. Hann settist niður og velti fyrir sér hvað bati frá áfengis- og
vímuefnafíkn sé í raun og veru.
Bati frá áfengis-
og vímuefnafíkn
ALKÓHÓLISMI
„Oft gleymist það
að alkóhólismi er
sjúkdómur þar sem
sjúklingur hefur
tilhneigingu til að neita
því að hann sé veikur.“