Fréttablaðið - 27.05.2010, Blaðsíða 41

A
13maí 2010
HÓLÍSKT SAMFÉLAG
að ég vildi ekki gera neitt annað en að
skrifa. Og að það var bara allt í lagi,“
segir Íris.
Hvað með kínversku læknisfræðina?
„Auðvitað gat ég ekkert verið að
„lækna“ fólk – maður getur ekki gefið
eitthvað sem maður ekki býr yfir sjálf-
ur – það eina sem ég hef með góðu
móti getað gert undanfarin ár, með
tilliti til heilsufars, er að skrifa. Og það
er bara það sem ég vil gera. Svo núna
get ég sagt þegar fólk spyr mig hvað ég
„sé“ eða hvað ég ætla að verða þegar
ég er orðin stór: „writer“ eða „skrif-
ari“ – reyndar ekkert gott íslenskt orð
til yfir „writer“; mér finnst maður ekki
geta sagt að maður sé „rithöfundur“
nema maður sé með nokkrar bækur
á bakinu.“
Fjölskyldusjúkdómurinn
alkóhólismi
En hvaðan kemur þessi mikli áhugi
á alkóhólisma, meðvirkni og ofbeldi
sem birtist í skrifunum á Eyjunni?
„Ég er auðvitað alkóhólisti og hef
því mikinn á áhuga á þessum sjúk-
dómi sem er fjölskyldu sjúkdóm-
ur í tvennum skilningi: Hann erfist
og hann affekterar alla meðlimi fjöl-
skyldunnar, hvort sem þeir eru alkó-
hólistar eða ekki.“
Íris hefur einnig glímt við átrösk-
un og segist vera fíkill með stóru effi.
„Ég skipti út fíknum þótt ég sé fyrst og
fremst alkóhólisti. En ef það var tek-
ið, kom bara eitthvað annað í stað-
inn – matur, svo sambönd/karlmenn,
spenna, megrun, æfingar, nefndu
það. Ég veit ekki hvaða guðslukka
hefur komið í veg fyrir að ég próf-
aði ólögleg eiturlyf eins og kókaín og
heróín, það einhvern veginn hvarfl-
aði aldrei að mér. Enda passaði það
kannski ekki við ímyndina sem ég
vildi hafa af sjálfri mér, þessi fágaða,
veraldarvana, léttvíns- og líkjörslepj-
andi heimskona.“
Það hefur ekki verið sársaukalaust
að lifa í bata. Íris segir að það hafi tek-
ið sig yfir áratug í AA og meðferð hjá
Hazelden í Minnesota að losna úr
þessari „hringekju helvítis.“
„Þvílíkt frelsi að geta vaknað á
morgnana án þess að heilasellurn-
ar í manni séu stanslaust böggandi
mann, kolvitlausar úr heimtufrekju í
allan fjandann.“
Ekki eðlilegt að drekka frá sér
ráð og rænu
„Og á Íslandi erum við, eins og ég
sagði áður, „delusional“ varðandi
áfengisneyslu okkar. Ég var t.d. búin
að búa erlendis í mörg ár áður en ég
gerði mér grein fyrir því að það var
ekki „eðlilegt“ að unglingar og ungt
fólk, eða bara fólk almennt, færi á fyll-
erí um hverja einustu helgi,“ segir Íris
og er mikið niðri fyrir. „Eða að það
væri ekki „eðlileg hegðun“ að drekka
þar til maður líður út af. Eða drekka
svo mikið að maður fái „blackout.“
Eða að hafa sérstakt „dauða- eða ælu-
herbergi“ á skóladansleikjum. Eða að
virðulegt, huggulegt fullorðið fólk (og
unglingar) skjögri dauðadrukkið úti
á götum borgarinnar. Þetta eru ekki
normal, eðlileg, hegðunarmynstur.
Þetta eru einkenni mass-alkóhólisma
á talsvert háu stigi.“
Þú skrifar líka talsvert um ofbeldi
á Eyjunni. „Ofbeldi, líkamlegt og and-
legt, er óhjákvæmilegur fylgifiskur
alkóhólisma og er annar málaflokkur
sem við Íslendingar erum viljugir að
sýna mikla þolinmæði, bæði í refsi-
rétti og almennt í kringum okkur. Ég
hef orðið mjög undrandi við lestur
athugasemda á síðunni minni á Eyj-
unni.is (http://blog.eyjan.is/isafold/)
að sjá hvað fólk er fúst til að afsaka
ofbeldi, eigið og annarra. Margir sem
skrifa inn snúa dæminu við og ásaka
mig um að vera „ofstækisfull“ því ég
líð ekki ofbeldi, hvorki í orði né á borði,
hvorki andlegt né líkamlegt og ráðlegg
öðrum að gera hið sama. Ef það er of-
stæki, þá er ég bara hæstánægð með
að vera ofstækisfull á því sviði.“
Munurinn á löndunum tveim
Finnst þér mikill munur á Íslandi
og Bandaríkjunum hvað viðhorf til
áfengisneyslu varðar?
„Já, mér finnst það,“ segir Íris en
bendir á að hún hafi engar rannsókn-
ir máli sínu til stuðnings, einungis
eigin tilfinningu fyrir málaflokkinum.
Henni finnst til dæmis við á Íslandi
hafa verið að gera ótrúlega góða hluti
á þessu sviði hvað varðar meðferð en
eftir situr viðhorf Íslendinga til áfeng-
isneyslu.
„Það er ekki eðlilegt að drekka frá
sér ráð og rænu með reglulegu milli-
bili. Við erum dálítið raunveruleika-
firrt hvað varðar áfengisneyslu okkar
sem þjóðar; við viljum halda að þeg-
ar á heildina er litið séu Íslendingar
ofsalega „sophisticated“ neytendur
áfengis og að neysla okkar sé eðlileg,
hugguleg, menningarleg og fullkom-
lega ásættanleg,“ segir Íris og bætir við
að henni hafi fundist skondið að fylgj-
ast með umræðunni hér heima um
þessa tvo alþingismenn sem komust í
fréttirnar í fyrra vegna áfengisneyslu.
„Bloggheimar voru fullir af at-
hugasemdum um ofstækið í þessum
alkanasistum og vínmenningarmorð-
ingjum. „Hvurs lags eiginlega þó fólk
fái sér vín með matnum eða kokkteila
eða bjór eða hvað, það er bara norm-
ið í öllum siðmenntuðum löndum!“
Jæja, það er kannski normið í sjón-
varpi og bíómyndum (sem fá mikið
fjármagn frá áfengisframleiðendum),
en kannski ekki svo mjög í hinum
raunverulega heimi. Ég hef búið er-
lendis í 20 ár og get lofað því að það
er ekki normið að fólk fái sér vín t.d. í
hádeginu áður en það fer aftur í vinn-
una. Dagar „martini hádegisverðar-
ins“ eru löngu liðnir. Hér yrði það lit-
ið alvarlegum augum ef maður kæmi
aftur í vinnuna lyktandi af áfengi. Ég
hef ekki búið í Evrópu, en mér skilst
á vinum mínum frönskum og ítölsk-
um að það sé ekki venjan að blanda
þessu tvennu saman, vinnu og vín-
neyslu. Ekkert vegna þess að það sé
eitthvað ljótt eða vont, heldur fyrst og
fremst vegna þess hvaða áhrif eitt eða
tvö vínglös hafa yfirleitt á mann: mað-
ur verður syfjaður!“
Huffington Post
Hvað kom til að þú fórst að skrifa fyr-
ir Huffington Post?
„Eftir hrunið í október 2008 skrif-
aði ég smágrein um það. Ég vissi í
raun ekkert hvað ég ætlaði að gera
við hana, fannst ég bara þurfa að
skrifa eitthvað niður. Vinur minn,
sem er prófessor hér í Minnesota og
skrifar fyrir NYT, WSJ og Huffington
Post, sagðist vilja athuga hvort hann
gæti ekki fengið Huffington Post til
að birta hana. Það reyndist ekki vera
neitt mál og eftir það buðu þeir mér
að skrifa reglulega fyrir síðuna,“ út-
skýrir Íris en hún skrifar mest fyrir
„World“ síðuna. Hún var á dögunum
beðin um að skrifa um mat fyrir ann-
an hluta síðunnar en „hef enn ekki
komið því í verk!“
Og að lokum: Líf án áfengis?
„Líf án timburmanna, án sektar-
kenndar, án svartsýni, án kvíða og
lyga – listinn er langur. Að geta verið
til staðar fyrir börnin sín, fjölskyldu
sína og að gera sér loks grein fyrir,
skilja og meta hvað virkilega skipt-
ir máli í lífinu, hvað er manni mik-
ilvægast. Betri líkamleg heilsa er að
sjálfsögðu afar mikilvægur kostur, en
eitt það besta er kannski tilfinningin
að vera að mestu laus við allan ótta,
hræðslu. Að hafa ekkert að fela, eng-
ar beinagrindur í skápnum sem ekki
má tala um. Einnig, þegar maður fer
að gera sér grein fyrir að maður þarf
ekki að vera fullkominn, að það er í
lagi að gera mistök, að maður er ekki
vond manneskja óalandi og óferjandi
þó maður geri mistök. Það gerir líf-
ið svo miklu léttara, maður hættir að
taka sig eins hátíðlega og áður, það
var eins og maður væri alltaf með tíu
tommu nagla í afturendanum.“
Mikael Torfason
MAÐUR
GETUR
EKKI GEFIÐ
EITTHVAÐ
SEM MAÐUR EKKI
BÝR YFIR SJÁLFUR
DAGAR
„MARTINI
HÁDEGIS-
VERÐARINS“
ERU LIÐNIR
Bækur sem
Íris mælir með
Codependent No More
Höfund-
urinn, Mel-
ody Beattie,
var einu sinni
AA sponsor-
inn minn þeg-
ar ég bjó í LA.
Hún er stund-
um dálítið of
„new-agey“
fyrir minn
smekk, en þessi bók hennar – og
margar fleiri eftir hana – eru mjög
athyglisverðar og virkilega hjálp-
legar. Þetta er „aðalbókin“ um
meðvirkni, þessa áráttu að finnast
maður verða að stjórna og bera
ábyrgð á lífi og tilfinningum ann-
arra einstaklinga sem eru fullfærir
um að gera það sjálfir.
James Lee Burke
Ég verð að
nefna bækur
bandaríska rit-
höfundarins
James Lee
Burke. Þetta
eru ekki fræði-
bækur, heldur
spennusögur,
„murder mys-
teries“ Burke
hefur skapað ódauðlega sögu-
hetju í rannsóknarlöggunni og
alkóhólistanum (í bata – yfirleitt),
Dave Robicheaux. James er alveg
einstakur rithöfundur, hann er
sjálfur í AA, var prófessor í ensku
í mörg ár og skrifar um sálarlíf
alkóhólistans af stakri næmni.
Tíminn og tárið: Íslending-
ar og áfengi í 1100 ár
Óttar Guð-
mundsson
geðlæknir
skrifaði þessa
bók sem kom
út árið 1992.
Hann er alveg
frábær penni;
allt sem hann
lætur frá sér
er gulls ígildi.
The Thirsty
Muse: Alco-
hol and The
American
Writer eftir
Tom Hardis
Drinking: A
Love Story
eftir Carolyn
Knapp
The Selfish
Brain:
Learning
From Addic-
tion eftir Ro-
bert Dupont
MEÐ LITLU SYSTUR Í REYKJAVÍK Líf án áfengis: „Að
gera sér grein fyrir og meta hvað virkilega skiptir máli í lífinu
– fjölskyldan.“ Íris með „litlu“ systur, Ásdísi Erlingsdóttur, úti
„á lífinu“ í miðbæ Reykjavíkur í júní í fyrra.
ÁSTKÆRA ÍSAFOLD
Á Eyjunni.is (http://blog.
eyjan.is/isafold/) svarar Íris
spurningum frá lesendum.
„AÐ ÞYKJAST VERA MÓDEL Í
LA“ Íris bjó lengi í Los Angeles og þessar
myndir eru frá því þegar hún „var að
þykjast vera módel í LA,“ eins og hún segir
sjálf og hlær að öllu saman. „Einhvers
staðar – í Flórída held ég - eru einhverjir
sund/undirfatatískubæklingar til með
þessum myndum.“
ÚTSKRIFT 1994
Íris fékk verðlaun fyrir
frábæran námsárangur
og styrkveitingu að auki.
„Önnur edrúgjöf!“ segir hún.
HELGI OG ÍRIS
Frumburðurinn, Helgi Steinar
Gunnlaugsson, verður 21 árs í
sumar en í fyrra fékk hann styrk
til að fara í háskólanám í Kína,
þar sem hann er núna.