Fréttablaðið - 27.11.2010, Blaðsíða 28

28 27. nóvember 2010 LAUGARDAGUR
F
imm manns hafa látið
lífið í umferðinni það
sem af er ári. Sautján lét-
ust í fyrra. Meðalfjöldi
banaslysa á ári hérlend-
is er um tuttugu.
En er hægt að koma í veg fyrir
banaslys í umferðinni? Claes Ting-
vall, yfirmaður umferðaröryggis-
deildar hjá Trafikverket í Svíþjóð,
telur að svo sé. Tingvall kom hing-
að til lands í vikunni þar sem hann
flutti erindi um Núllsýnina, þema
Umferðarþingsins 2010.
Dauðaslys eru óviðunandi
Núllsýnin snýr að því að dauðaslys
í umferðinni sé ekki hægt að sætta
sig við og að allt skuli gert til þess
að koma í veg fyrir þau. Nafnið
Núllsýn (e. Vision Zero) er dregið
af því markmiði að núllstilla við-
unandi fórnarkostnað hvað varðar
heilsu og líf vegfarenda, líkt og á
vinnustöðum, í flugi og lestum, þar
sem allt er að gert til að tryggja
öryggi fólks. Núllsýnin er yfir-
lýsing sem segir að hvert og eitt
líf skipti ótvírætt máli og sé ekki
metið til fjár.
„Öll öryggiskerfi í samfélag-
inu eru byggð út frá því að mann-
eskjan sé ófullkomin og að hún
geri reglulega mistök. Það er að
segja öll kerfi nema vegirnir, sem
byggja á þeirri sýn að manneskj-
ur séu fullkomnar. Og verði öku-
mönnum á í umferðinni, þá virðist
það vera viðunandi sem óumflýj-
anlegur hluti af samgöngunum,“
segir Tingvall. „Þessu þarf að
breyta. Það þarf að byggja vega-
kerfið þannig upp að það sé gert
ráð fyrir því að ökumenn geri mis-
tök og reynt að gera allt til þess að
koma í veg fyrir að vegfarendur
slasist eða láti lífið.“
Hraðinn kostar peninga
Tingvall segir Íslendinga langt
komna hvað varðar umferðarör-
yggi og dánartíðni í umferðinni í ár
sé það lægsta sem sést hefur í heim-
inum. Hann segir þó að eitt dauðs-
fall í umferðinni sé einu dauðsfalli
of mikið. Aukinn hraði skapi minna
öryggi í umferðinni og því fylgi
ákveðið gjald.
„Hraði kostar peninga. Ef Íslend-
ingar vilja auka hraðann, þá er nauð-
synlegt að eyða ákveðnu fjármagni í
það. En á meðan litlir peningar eru
til eða stjórnmálamenn ekki tilbúnir
til að eyða þeim í öryggi á vegum, þá
er ráð að spara með því að minnka
hraðann,“ segir Tingvall.
50 til 60 kílómetra hámarkshraði
á þjóðvegum landsins þar sem eru
tvær akreinar myndi breyta miklu,
að mati Tingvalls. Ákvarðanirnar
snúi þó fyrst og fremst að fagmönn-
um á sviðinu og stjórnmálamönnun-
um, sem eru tengingin á milli fag-
mannanna og samfélagsins.
„Það eru alltaf til önnur úrræði
heldur en mikil útgjöld. Ef hrað-
inn er minnkaður þá kostar það
lítið sem ekkert. En séu samgöngu-
mannvirki bætt til þess að gera öku-
mönnum kleift að auka hraðann,
þá kostar það vissulega peninga,“
segir hann. „Það er nauðsynlegt að
eyða peningum ef auka á hraðann
á vegum í landinu. Þannig er það
með alla hluti ef þeir eiga að teljast
öruggir. Lækkun hámarkshraða
yrði hagkvæmasta lausnin.“
En mun samfélagið taka því að
lækka hraðann á vegum úr 90 niður
í 60? Því svarar Tingvall með þeirri
spurningu hvort hægt sé að una því
fólk láti lífið vegna of mikils hraða.
„Þetta snýst um það hvers konar
fórnir samfélagið er tilbúið til að
færa,“ segir hann.
Félagsleg umferð
„Allir hafa skoðun á umferðar-
öryggi og það hefur sína kosti og
galla,“ segir Tingvall. Hann segir
mikilvægt að breyta þeirri grund-
vallarsýn að ökumenn eigi að vera
fullkomnir. Það sé vegna þess að
þeir beri ekki bara ábyrgð á sjálf-
um sér og farþegum sínum, heldur
líka umhverfinu í kring um sig.
„Sé ökumaður að keyra innan-
bæjar á 50 eða 60 kílómetra hraða,
missir hann félagsleg tengsl við
umhverfið. Hann hættir að gera
sér fullkomlega grein fyrir aðstæð-
um utan bílsins,“ segir Tingvall. „Á
30 kílómetra hraða verða ökumenn
hins vegar félagslegir í umferð-
inni. Þeir sjá gangandi vegfarend-
ur vel og einnig aðra ökumenn. Og
fólk ekur einfaldlega ekki á þá sem
það sér.“
Tingvall segir að fyrst og fremst
verði að breyta siðferðissjónarmið-
inu. Að halda því fram að banaslys
í samgöngum séu eðlilegur hluti af
lífinu sé óviðunandi, og að láta slíkt
einungis gilda um ökumenn og far-
þega sé einfaldlega ekki réttlæt-
anlegt. Langtímamarkmiðið sé að
gera vegina jafn örugga og sam-
göngukerfi flugvéla og lesta og til
þess er nauðsynlegt að sjá hlutina
í nýju ljósi.
„Manneskjan er ekki fullkom-
in. Hún gerir mistök. Því þarf
að gera ráð fyrir í umferðinni og
hætta að taka því sem sjálfsögðum
hlut að slysin eigi sér stað,“ segir
Tingvall.
Banaslys eru ekki hluti af lífinu
Banaslys í umferðinni eru fullkomlega óviðunandi og nauðsynlegt er að gera allt sem mögulegt er til þess að koma í veg fyrir
þau, segir Claes Tingvall, yfirmaður umferðaröryggisdeildar í Svíþjóð. Tingvell deildi með Sunnu Valgerðardóttur hverju þarf að
breyta á Íslandi, sem þó er langt á veg komið í öryggismálum, til þess að útrýma banaslysum úr umferðinni.
CLAES TINGVALL Vegir, ökutæki og mannvirki þurfa að vera það vel úr garði gerð að
vegfarendur komist lífs af þó að þeir geri mistök. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Tillögur að nýjum umferðarlög-um, að tillögu Ögmundar Jón-
assonar samgönguráðherra, voru
samþykktar þann 19. nóvember
síðastliðinn. Helstu nýmæli í lög-
unum eru eftirfarandi:
■ Heimilt verður að lækka sekt-
ir vegna umferðarlagabrota
um allt að 25 prósent ef sak-
borningur getur sýnt fram á
að hann hafi haft tekjur undir
lágmarkslaunum.
■ Ákvæði um ökuréttindaflokka
og gildistíma ökuskírteinis
verða mun ítarlegri en í núgild-
andi lögum.
■ Tilhögun ökunáms og ökukennslu verður breytt þannig að öku-
skólar munu verða þungamiðjan í kennslu til ökuréttinda í stað
sjálfstæðra ökukennara nú.
■ Ökuleyfisaldur verður hækkaður úr 17 í 18 ár. Verður það gert
í áföngum fram til ársins 2015 og árið 2016 verði 18 ára aldurs-
markið komið til framkvæmda.
■ Leyfilegt áfengismagn í blóði ökumanns er lækkað úr 0,5 í 0,2
prómill.
Ögmundur Jónasson samgönguráðherra tekur undir orð Claes Tingvell og segir stjórnvöld
þurfa allshugar að taka aukið umferðaröryggi til
greina.
„Málið er tvíþætt. Annars vegar snýr þetta að
öryggi í mannvirkjum, reglum og lögum. Hins vegar
er þetta spurning um að innræta sér ákveðna afstöðu
til þess að nálgast allar lagasetningar og fram-
kvæmdir með hana í huga,“ segir Ögmundur. „Við
setjum það sem forgangsatriði að gera umferð-
ina eins örugga og nokkur kostur er með það
að markmiði að fækka alvarlegum slysum og
að dauðaslys í umferðinni séu óásættanleg.“
Ögmundur segir hugmyndir Tingvells vera
ábendingar sem vert sé að taka sterklega til
greina og tekur undir það grundvallarsjónar-
mið að hluti af vandanum sé sá hve öllum liggur
gríðarlega á.
„Þetta er aftur spurning um hugarfarið. Að
við hækkum ekki frekari kröfur um mögu-
leika til hraðaksturs heldur endurskoðum
við okkar eigin hug,“ segir hann og bætir
við að stjórnvöld þurfi að taka málin til
frekari umfjöllunar.
Ögmundur segir að hann vilji vekja athygli á því að
akstur sé á ábyrgð hvers og eins. Það séu ökumenn
sem þurfi að framfylgja settum reglum og ekki sé
nægilegt að láta aðra leggja sér lífsreglurnar.
„Það er nauðsynlegt að horfa inn á við og skoða
sinn eigin hug. Það er ekki endilega svar að fjölga
akreinum til að komast sem hraðast á milli staða,
heldur þurfum við líka að endurskoða viðhorf okkar
til hraðans,“ segir Ögmundur.
Í drögum að nýjum umferðarlögum var kveð-
ið á um Núllsýnina. Eftir að lögin voru endur-
skoðuð er hvergi minnst á hugtakið. Ögmund-
ur segir ástæðuna vera þá að hafa fullkomið
samræmi á milli orða og athafna og að lög og
reglugerðir hafi raunverulegt innihald.
„Þess vegna þarf tíma til að undirbúa þetta
og innræta þessa hugsun. Við erum alls ekki
andvíg því að starfa í þessum anda, held-
ur lýsi ég yfir fullum stuðningi við
það. En áður en við setjum þetta í lög
og ákvæði þá þurfum við að hafa
raunverulegt inntak að baki þessu,“
segir samgönguráðherra.
35
30
25
20
15
10
5
0
FJÖLDI BANASLYSA Í UMFERÐINNI
32
24
29
23 2
3
19
31
15
12
17
5
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
Heimild: Umferðarstofa
NAUÐSYNLEGT AÐ BREYTA VIÐHORFI TIL HRAÐANS HELSTU ATRIÐI NÝRRA UMFERÐARLAGA
ÍSLENDINGAR Í UMFERÐINNI Á 80 KÍLÓMETRA HÁMARKSHRAÐA Það sem af er ári er fjöldi banaslysa í umferðinni á Íslandi sá lægsti sem sést hefur í heimi og hefur slysum fækkað verulega á milli ára. Yfirmaður
umferðaröryggisdeildar í Svíþjóð telur þó að með lækkun á hámarkshraða á vegum landsins og breyttu hugarfari megi alfarið koma í veg fyrir banaslys og þau séu algjörlega óásættanlegur hluti af viðhorfi almennings
og stjórnvalda til umferðaröryggismála. Slíkt eigi ekki að líðast. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA