19. júní - 19.06.1965, Qupperneq 27

Þrenn
Nóbelsverðlaun
Þrjár konur
Á umliðnum árum hafa þrjár konur hlotið
Nóbelsverðlaun í efnafræði, þær Marie Sklo-
dowska Curie, sem auk þess hlaut verðlaunin í
eðlisfræði ásamt manni sínum og einum öðrum
eðlisfræðingi, dóttir hennar Irene Joliot-Curie, og
nú siðast Dorothy Crowfoot-Hodgkin frá Oxford.
Þær hafa allar þrjár starfað á mörkunum milli
efnafræði og eðlisfræði, en það starfssvið er mjög
lorvelt viðfangs. Og allar hafa þær fengizt við til-
raunir með geislavirk efni.
Marie Curie uppgötvaði radium og heppnaðist
að einangra þetta sjaldgæfa frumefni. Af sex tonn-
um af málmgrýti fékkst einn tíundi úr grammi
af radíum. Hin feiknarmikla hagnýta, fræðilega
og fjárhagslega þýðing radiums varð strax aug-
ljós, en Curiehjónin hliðruðu sér hjá því að fá
einkaleyfi á framleiðsluaðferðinni. Þau voru bæði
róttæk í lífsskoðunum sínum. Hún var auk þess
pólsk og eldheitur ættjarðar- og frelsisvinur.
Iréne, dóttir Marie Curie var gift Fréderic Joliot,
fyrsta formanni heimsfriðarráðsins. Hún var einn-
ig róttæk í öllum skoðunum og einlægur friðar-
vinur. Bæði hún og maður hennar voru nemendur
Marie Curie og þeim tókst að framleiða geislavirk
frumefni, sem hafa, eins og radium, mikla læknis-
fræðilega og vísindalega þýðingu.
Dorothy Crowfoot Hodgkin er nemandi J. D.
Bernal, núverandi formanns heimsfriðarráðsins,
og hún gegnir mikilvægum störfum í þágu friðar-
málanna. Maður hennar er kennari í Ghana og
börn hennar eru virkir þátttakendur í viðreisn
vanþróuðu landanna í Afríku og á Indlandi. Svo
það virðist í fljótu bragði ekki líklegt að hún eyði
tíma sínum í neinum fílabeinsturni vísindanna.
Framlag hennar til visinda er öllu öðru fremur
bundið við rannsóknir á sameiningu penisillíns og
vitamins B-12. Og það hefur gerzt með aðstoð
röntgengeisla. Röntgengeislarnir eru eins og venju-
legt ljós, rafsegulöldur, en sá mikilvægi munur
er á, að röntgengeislarnir hafa miklu styttri bylgju-
lengd, álika langa og stærð atómanna. Röntgen-
geislarnir geta þess vegna brotnað í krystöllum, og
síðan farið var að rannsaka byggingu krystallanna,
t. d. venjulegra saltkrystalla, eru nú liðin um það
bil 50 ár, en með aðstoð þeirra er lika hægt að
ákveða legu atómanna í krystallinum.
Því flóknari, sem sameindirnar — mólikúlin —
eru að samsetningu, þeim mun erfiðara er að
reikna út bygginguna, en nú er það hægt með
rafreiknun. Dorothy Hodgkin heppnaðist að ákveða
byggingu fjölda þýðingarmikilla lifrænna sam-
banda penisillíns og vitamins B-12.
Árið 1942 hóf hún rannsóknir sínar með peni-
sillin og eftir fjögra ára starf hafði hún heppnina
með sér. Skortur á vitamin B-12 orsakar illkynj-
að blóðleysi — perniciös anemi —. Nauðsynlegur
dagskammtur er 0,5-5 milljónasti úr grammi. Það
er þess vegna afar þýðingarmikið að þekkja sam-
setningu á vitamín B-12.
Og það heppnaðist árið 1956 eftir 8 ára starf.
Það segir sig sjálft, að þekkingin á byggingu efna-
1 9. JÚNÍ
25.