19. júní - 19.06.1984, Side 41

Virginia Wolf
að hafa verið svikin um réttmætan ákerf af
reynslunni, líkt og Virginia telur til að
mynda Charlotte Broné gefa til kynna í Jane
Eyre. (Bls. 103). Eða þá konurnar beygðu
sig fyrir ofurvaldi karl- viðhorfanna, breyttu
eigin gildismati og viðhorfum til að þóknast
skoðunum þeirra, í stað þess að skrifa eins
og konur og virða „að vettugi sífelldar áminn-
ingar hins eilífa læriföður - skrifaðu þetta,
hugsaðu þetta“ (103). Þessir erfiðleikar,
skrifar Virginia, voru þó smámunir einir
bornir saman við stærsta hjallann, skortinn á
kvenlegri hefð. Bókmenntahefð var karla-
hefð og nægði ekki konum „því að við
hugsum til baka gegn um mæður okkar ef við
erum konur.“ (106) Hið nýja bókmennta-
form, skáldsagan ( og hún var nýtt form á
þeim tímum sem Virginia fjallar þarna um)
hentaði konum vegna þess að skáldsagan var
ekki „storknuð og fullmótuð“ heldur nógu
„ung til að vera mjúk í höndum kvenna."
Þegar Virginia svo hættir að líta um öxl en
horfir í stað þess fram á við og til eigin tíma,
hvaða vonir gerir hún sér um kvennabækur?
f svarinu felst gagnrýni, sem við getum fullt
eins vel tekið til umræðu núna, hálfri öld
síðar: „Lestur og gagnrýni kynnu að hafa
víkkað sjóndeildarhring þeirra (kvenrit-
höfundanna), aukið næmi þeirra og skilning.
Tilhncigingin til að skrifa sjálfsævisögu
kynni að vera horfin. Þær kynnu að vera
farnar að nota skriftir til listrænnar tjáningar
en ekki sem aðferð til að lýsa sjálfum sér.“
(111/112).
Virginia Woolf heldur því m.a.s. frant að
það sé glötun að vera bara karl eða bara
kona, maður verður að vera kven-karllegur
eða karl-kvenlcgur. „Það er glötun fyrir
konu að leggja minnstu áherslu á nokkur
klögumál: að standa í málflutningi, jafnvel
þó það sé í þágu réttlætisins: og yfirleitt að
tala í vitund þess að hún sé kona“ (bls. 144/5)
Líklega þurfi mikill hugur að vera tvíkynja,
í heilanum gætu verið tveir hlutir, kvenhluti
og karlhluti. „Einhvers konar samvinna
verður að eiga sér stað í huganum á milli
karls og konu hjónavígsla andstæðnanna."
(145) Eitt mikilvægasta frumatriðið í list-
sköpuninni er þá „að skrifa eins og kona,
sem hefur gleymt því að hún er kona“ - þá
hefur verkið þann kynbundna kost „sem því
aðeins kemur fram að kynið sé ómeðvitað
um sjálft sig.“ (Væri ég hér að leitast við að
skrifa gagnrýni á „Sérherbergi" væri þetta
sú kenning, sem ég myndi staldra lengst við.
En vegna þess að ég ætla mér ekki þá dul að
ritdæma bókina, læt ég nægja að vekja máls
á þessu!).
Því verður ekki haldið fram, að Virginia
Woolf fari beina leið að settu marki, þvert á
móti leiðir hún lesandann hingað og þangað
í rabbkenridunt stíl sínum, endurtekur,
stígur stundum tvö skref áfram og eitt aftur
á bak, glettin, stríðin, vekjandi, mcinhæðin
og fræðandi í senn. Það, sem hérhefurverið
sagt um hugmyndir hennar og kenningar er
harla yfirborðskennt, því alls staðar liggur
ný kveikja í leyni handa lesandanum að velta
vöngum yfir. Allt bendir þó í eina átt því allir
þræðir koma saman í lokin. Bókinni lýkur
svo með hvatningarorðum til þeirra náms-
meyja, sem hlýtt hafa á fyrirlestra Virginiu í
Cambridge og til allra lesenda bókarinnar.
Systir Shakesþeares lifir enn - „í ykkur og í
mér og í mörgum konum öðrum, sem eru hér
ekki í kvöld vegna þess að þær eru að þvo
upp og koma börnunum í rúmið. En hún
lifir; því mikil skáld deyja ekki; þau eru alltaf
nærvcrandi; þau vantar bara tækifærið til að
ganga um á meðal okkar í holdinu. Þetta
tækifæri held ég að nú sé ykkar að geta gefið
henni.“ „Sérherbcrgi" Virginiu Woolf er ein
þeirra bóka, sem opna augun fyrir nærveru
tækifæranna. Hafi þýðandi og útgefendur
þökk fyrir að færa okkur bókina heint. Þýð-
ing Helgu Kress er bráðsnjöll og textinn
gerður enn aðgengilegri með greinargóðum
skýringum hennar aftast. Allur frágangur
bókarinnar er til fyrirmyndar: Megi hún
lengi lifa og lesast! Ms
Málgagn
jafnaðarmanna
alþýöu-
UlEEnm
Ármúla 38 Reykjavík - Sími 81866 - Pósthólf 320
41