Morgunn - 01.12.1991, Síða 49

morgunn
Siðgæði í Búddhisma
sem kallað er „prana". Með hugtakinu er átt við þær
verur sem hafa „prönu" - þ.e. dýr en ekki jurtir. Að
sjálfsögðu hafa jurtir einnig „prönu", en þetta mun hafa
verið skilið á annan hátt en við gerum nú.
Að sjálfsögðu hefði slíkt „boðorð" að skaða hvorki jurtir
né dýr, ekki haft raunhæfa þýðingu þar eð það væri
oframkvæmanlegt og jafngilti hungurdauða eða að
búddhistar yrðu að lifa af störfum annarra en Búddh-
ista. Indverjar voru yfirleitt og að langmestu leyti
neytendur jurtafæðu á þessum tíma og eru enn. Heitið
var því ekki óraunhæft. Og búddhistar ganga í þessu
efni mun skemur en t.d. áhangendur „jain'-stefnunnar
eða - trúarbragðanna. (Þeir hafa sóp til að sópa burt
skordýrum svo þeir stígi ekki ofan á þau. Enda hefir
stefnan jafnan verið fáliðuð). Jainistar hafa eiginlega
vélræna eða líffræðilega túlkun á karma-lögmálinu. En
búddhistar hafa sálfræðilegan skilning á þessu lögmáli:
það er viljinn eða tilgangurinn sem skapar karma, ekki
fyrst og fremst verknaðurinn í sjálfu sér.
A síðustu áratugum hefir mjög verið rætt um að
einnig jurtir hafi vitund og finni til. Hafa verið gerðar
tilraunir sem styrkja þá tilgátu. En þær munu fremur
hafa vitund en huga og ekki aðgreind sérstök skilning-
arvit (engu að síður hafa þær einhverskonar skynjun).
Alanni virðist einnig að þær ntuni síður hafa einstakl-
lr>gseðli en dýr, enda hreyfast þær ekki úr stað. Það
sem búddhistar munu hafa átt við með að flokka þær
ekki undir „panatipata" og tala því aðeins uni „kvikar"
verur, er það að þeir töldu þær ekki hafa huga eða
vanþróaðan huga miðað við dýrin. Það taldist því
harmískt séð ekki sami verknaðurinn að taka líf jurt-
anna og lifa þannig á þeim eins og að deyða dýrin.
Heitið nær því til allra tegunda dýraríkisins og
einungis til tegunda þess. Það er stigsmunur milli
manna og æðri dýra - en enginn eðlismunur. Á sama
hátt er stigsmunur milli æðri og lægri dýra. „Fræði-
menn" hafa verið óðfúsir að gefa yfirlýsingar um eitt og
47