Morgunn - 01.12.1991, Blaðsíða 58

Siðgæði í Búddhisma
MORGUNN
skynfærunum.
Undir vissum kringumstæðum - og AÐEINS undir
vissum kringumstæðum - táknar 3ja heitið skírlífi
("munkarnir", tunglfylling). En spurningin um synd eða
dyggð kemur ekki til álita.
Onnur hlið er einnig á 3ja Heitinu. Það er stundum
túlkað svo að maður eigi að varast þaö sem á ensku er
þýtt með „sexual misconduct". Þá er um það að ræða
að hinum aðilanum sé ekki misboöið, mótaðilinn sé ekki
brúkaöur sem tæki eða leiö að nautnalífi annars aðilans.
Þetta er andmæli gegn niöurlægingu annars (vændi) og
svo fr.v. Félagslegar flækjur (t.d. framhjáhald) koma hér
einnig inn í myndina. Það er því ýmislegt sem ber að
skoða og kemur til álita. Hin kynferöislega nautn er
einnig aðeins ein tegund nautnar ("kama"). Allt það sem
Móse hafði um þetta að segja var að banna „hórdóm".
Þriðja Heitið snýst ekki síst um uppreisn konunnar í
búddhisma. (Með „uppreisn" á ég við bókstaflega
merkingu orðsins, en ekki við beitingu ofbeldis). Konum
skyldi ekki misboðið. En samkvænit Móse-lögum fólst
tilsvarandi boðorð fyrst og fremst í því að grýta „ber-
syndugar" konur (og er enn í dag í löndum múslima).
Einnig gegn því reis Kristur: „Sá sem syndlaus er, kasti
fyrsta steininum".
Þetta leiðir hugann að siðfræði Immanúels Kants -
sem flestir hafa taliö fremsta heimspeking Vesturlanda:
„Komið skuli þannig fram við hverja mannveru sem
hún sé markmið í sjálfri sér, aldrei sem tæki annars til
að ná sínum einka markmiðum".
4. Varast illt tal.
1) Samsvarandi boðorð er að segja ekki ósatt. En hvað
fellur undir „illt tal" ?
"Illt” getum við einnig túlkað sem óheppilegt ("skusala").
Það má greina í fimm þætti:
56