Morgunn - 01.12.1991, Blaðsíða 64

Siðgæði í Búddhisma
MORGUNN
„Metta", „Karuna" og „Mudita" snúa einkum að
öðrum en manni sjálfum. „upekkha" snýr athyglinni
aftur að manni sjálfum. Það er það viðhorf að allt sé
þetta leiksýning, það sé engin alvara í öllu saman. Það
sem gildi sé að leika hlutverkið sem manni hefir verið
úthlutað af leikstjóranum. Hindúar kalla þetta „Lila" -
eða „cosmískt" leikrit. Heimsbirtingin sé í besta falli
einskonar „generalprufa". Þú getir því verið rólegur,
bara reynt að leika þitt hlutverk til enda.
Þá er loks „Dana" - sem áður var á minnst. „Dana"
felst einfaldlega í því að gefa og halda áfram að gefa.
Maður eignist aðeins það sem maður gefur. Og athöfnin
að gefa gerir gefandann frjálsan og óháðan. Þannig
öðlast hann „upekkha" eða óhæði.
„Dana" ætti heima í hinum „guðlegu vistarverum".
Það væri þá fimmta vistarveran og mætti koma fyrst í
röðinni. En sennilega hefir hugmyndin um „Dana" verið
sett fram eftir að vistarverurnar fjórar voru bókfestar.
Boðorðsígildin eða Heitin yrðu þá tíu talsins, fimm
„neikvæð" og fimm „jákvæð".
Það er ekki samboðið mönnum tuttugustu aldar -
tímum alþjóðahyggju -
að vera að metast á, hvað þá að vera annað hvort með
eða á móti - eins og um knattspyrnulið væri að ræða.
Ég er þá að tala um vestræn og austræn hugmynda-
kerfi. Enda þótt kristnindómurinn sjálfur sé ekkert
annað en austrænn kokkteill (+ nokkuð af grískri
heimsspeki gegnum Pál postula og kirkjufeður) sjá
sumir guðfræðingar rautt þegar Austurlönd eru nefnd.
Ættu slíkir betur heima á sextándu eða sautjándu
öldinni.
Gagnrýni kristinna á austrænni siðfræði beinist einkum
að því að hún sé óvirk ("passíf" eða „neikvæð”). Hinn
kristni kærleikur sé hinsvegar virkur. Þessi gagnrýni á
við nokkur rök að styðjast - þó ekki ýkja mikil.
62