Útvarpstíðindi : nýr flokkur - 01.01.1952, Blaðsíða 32

stjórnarmaður og þegar á fyrsta þingi sínu
var hann aðal málsvari flokksins og raun-
ar foringi hans upp frá því. Alþingi sam-
þykkti stjórnarskrárfrumvarp þeirra Val-
týinga, eftir harðar deilur og með litl-
um meiri hluta.
En á meðan á þeim deilum stóð, höfðu
þau stórtíðindi gerzt í Danmörku, að
hægri stjórnin hröklaðist loks úr völdum,
en vinstri menn tóku við. Var álitið, að
J^eir myndu taka betur kröfum íslendinga
til sjálfsforræðis, heldur en fyrirrennarar
þeirra , sem og varð. Ileimastjórnarmenn
tóku því Jiað ráð, að senda Hannes Haf-
stein til Kaupmannahafnar liaustið 1901,
til að reyna að fá stjórnina til að fallast
á, að æðsta stjórn Islands flyttist inn í
landið. Urðu erindislok hans góð, að því
er kalla má, J)ó nokkur böggull fylgdi
skammrifi frá Dana hálfu, sem síðar
verður að vikið. Danir féllust á að veita
Islandi heimastjórn og var stjórnarskrár-
breytingin um það staðfest af konungi
3. október 1903. Ráðherra íslands skvldi
nú vera búsettur á íslandi og bera fulla
ábyrgð fyrir Alþingi, stjórnarráð stofn-
að Jrar og stjórnin yfirleitt vera innlend.
Með þetta voru flestir íslendingar ánægð-
ir í bili.
Hannes Hafstein hafði fallið við kosn-
ingar í ísafjarðarsýslu vorið 1902 og sat
því ekki á þingi Jrað ár. En vorið 1903
kusu Eyfirðingar hann á þing, eins og ég
gat um í upphafi, og jafnan síðan. Við
þessar kosningar, 1903 unnu Heima-
stjórnarmenn glæsilegan sigur og Jíótti
því sjálfsagt, samkvæmt þingræðisregl-
unni, að maður úr fæirra flokki yrði ráð-
herra.
Hannes Hafstein, sem var hinn raun-
verulegi foringi Heimastjórnarflokksins,
var kaljaður á konungsfund seint á árinu
1903 og formlega skipaður ráðherra ís-
lands fyrstur íslendinga, 31. janúar 1904,
en daginn eftir 1. febr. settist svo stjórnar-
ráðið á laggirnar. Heimastjórn var feng-
in: einum allra þýðingarmesta áfanga í
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar var náð og
síðan hefur hún verið raunverulega frjáls,
fró svo væri ekki að formi til að öllu
leyti.
í aldamótaljóðum sínum segir Hannes
Hafstein:
„Starfið er margt, en eitt er bræðra bandið,
boðorðið, hvar sem þér í fylking standið,
hvernig sem stríðið þá og þá er blandið,
það er: Að elska, bvggja og treysta á landið."
Þessar ljóðlínur, og öll ættjarðarkvæði
hans yfirleit má óhætt skoða sem stefnu-
skrá hans, þegar hann settist að völdum
sem ráðherra. Hann vildi vinna og vann
af feikna dugnaði og kappi að framför-
um í landinu og aukinni menningu. En
fyrst í stað mun hann hafa litið svo á, að
erjur við Dani mættu biða, þar til okkur
yxi fiskur um hrygg.
Eitt fyrsta og jafnframt mesta stórvirki
Hannesar Hafsteins sem ráðherra, var
að koma á símasambandi við umheim-
inn og um landið endilangt frá Seyðis-
firði til Reykjavíkur.
. Hann samdi um Jrær framkvæmdir við
danskt félag og taldi sig hafa fulla
heimild til Jiess frá Aljúngi. Sú heimild
var að vísu umdeild, en eitt er víst: að
síminn var ein hin mesta framför og lyfti-
stöng framkvæmda, viðskipta- og menn-
ingartengsla: Fyrsta verulega skrefið til
að gera íslendinga að nútíma og menn-
ingarþjóð.
Menn skyldu nú halda, að öll þjóðin
hafi fagnað því að fá símann, og þess
hef ég orðið gr&nilega var, að flestir
vilja liafa síma nú. En svo virðist ekki
liafa verið í þá daga. Stmigið var upp á
loftskeytum í stað síma, en reynslan hef-
32 ÚTVARPSTÍÐINDI