Útvarpstíðindi : nýr flokkur - 01.01.1952, Blaðsíða 33

ur marg sannað, að þau gátu ekki, nema
að litlu leyti komið í hans stað, og sízt
þá. Andstæðingar Hannesar Hafsteins
risu upp á móti símamálinu af fádæma
offorsi. Menn voru sendir út um landið
til að safna mótmælaundirskriftum móti
símanum og fólki sagt, að hann mundi
setja landið á hausinn og gera okkur
fjárhagslega háða Dönum. Mótmæla-
fundi var hóað saman hér í Reykjavík
og hann kallaður „bændafundur", þó
Reykvíkingar væru þar auðvitað í marg-
földum meiri hluta. Þar var hrópað „nið-
ur með ráðherrann" og annað eftir því.
Man ég tæplega eftir öðrum eins æsing-
um eins og út af símamálinu. En hvað
sem á gekk, hikaði Hannes Hafstein
hvergi; hann kom símamálinu í gegn um
þingið 1905, árið eftir var síminn lagður
og líkaði þá held ég flestum vel og öll-
um síðar.
Á hinum fyrri stjórnartíma Hannesar
Ilafsteins var lagaskólinn stofnaður
1908, stofnun háskólans undirbúin,
fræðslulögin sett 1907, kennaraskól-
inn stofnaður 1908, nýju fjármagni veitt
til atvinnuveganna og skógrækt hafin.
Margt fleira mætti telja. — Þá var glæsi-
legt framfaratímabil.
Eins og fyrr segir voru flestir Islend-
ingar í fyrstu ánægðir með stjórnarbót-
ina frá 1903. Svo var þó ekki um alla.
Síðasti danski Islandsráðherrann, Albertí,
sem síðar reyndist glæpamaður, hafði
komið því ákvæði inn í stjórnarskrána,
að mál íslends skyldu borin upp fvrir
konungi í ríkisráði Dana. Nokkrir menn
risu þegar gegn þessu ákvæði og vildu
ekki láta ganga að þeim skilmálum. Þeir
voru flestir utan þings og gátu því ekki
rönd við reist í bili. Þessir menn stofn-
uðu nýjan stjórnmálaflokk, Landvarnar-
flokkinn. Fór hann fljótlega að bera fram
nýjar kröfum á hendur Dönum; ki-afðist
hann að ísland yrði frjálst sambandsland
Danmerkur og sumir landvarnarmanna
fóru að tala um fullan skilnað við Dan-
mörku og stofnun lýðveldis.
Landvarnarflokknum jókst fljótlega
fylgi, en þó einkum stefnu hans, því hún
náði fljótt langt inn í raðir beggja hinna
flokkanna. Að lokum tók Valtýingaflokk-
urinn gamli, sem nú kallaði sig Þjóðræð-
isflokk, algerlega upp stefnu Landvarn-
armanna, að því er virtist og runnu þess-
ir 2 flokkar saman í einn flokk: Sjálfstæð-
isflokkinn fyrri. Gerðust nú kröfurnar
um aukið sjálfstæði háværar og var þjóð-
in í raun og veru einhuga um að.krefjast
aukins frelsis, þó menn greindi á um
leiðir.
I samblmdi við för alþingismanna til
Danmerkur 1906 og konungskomuna ár-
ið eftir, náðist svo samkomulag um að
skipa nefnd Dana og Islendinga til að
semja um samband landanna. Hannes
Hafstein var í þessari nefnd, ásamt 6
öðrum alþingismönnum. Árangurinn af
starfi hennar var.hið svo kallaða sam-
bandslaga uppkast, sem 6 hinna íslenzku
nefndarmanna, svo og Danir, gengu að.
en Skúli Thoroddsen klauf nefndina og
bar fram tillögur, sem gengu mjög í
sömu átt og sambandslögin frá 1918
urðu, en Danir töldu slíkar tillögur þá
alveg fráleitar.
Samkvæmt „uppkastinu" átti Island
að vera frjálst sambandsland Danmerk-
ur og með því gengu Danir að vísu lengra
til móts við okkur, en þeir höfðu nokk-
urn tíma áður gert. Þess vegna þótti hin-
um 6 íslenzku nefndarmönnum rétt að
samþykkja það og á það féllst nokkur
hluti þjóðarinnar. Hinir urðu þó mik-
ið fleiri, og þeirra á meðal margir Heima-
stjórnarmenn, sem vildu láta halda til-
ÚTVARPSTÍÐINDI 33