Morgunblaðið - 07.12.2008, Blaðsíða 8

HIV-veiran hefur reynst gríðarlegaerfið viðfangs og hafa aðeins
tvö bóluefni gegn henni komist á
það stig að verða prófuð á mönnum.
Annars vegar AIDSVAX frá Vax-
Gen, en tilraunir á því voru stöðv-
aðar árið 2003. Hins vegar bóluefni
frá Merck & Co. sem var prófað á
mönnum uns ljóst varð árið 2007 að
efnið hefði ekki tilætluð áhrif.
Sérfræðingar telja að of fljótt hafi
verið byrjað að prófa þessi bóluefni
á mönnum auk þess sem þau hafi
reynst of einhæf.
Gott bóluefni þurfi að hafa breitt
ónæmi gegn mörgum stofnum veir-
unnar; tvíþætta mótstöðu ónæm-
iskerfisins sem feli í sér mótefni og
T-frumur; og öflugar skyndiárásir
snemma á sjúkdómsferlinum, sem
komi í veg fyrir að HIV-veiran nái
fótfestu.
Barbara Hogan, nýr heilbrigð-isráðherra Suður-Afríku, hefur
heitið því að bæta aðgengi HIV-
smitaðra landsmanna að lyfjum.
Um 1.000 S-Afríkumenn deyja af
völdum alnæmis að meðaltali á
hverjum degi og hefur smit aukist
verulega vegna þess að forvarn-
arstarf hefur ekki verið sem skyldi.
Nýleg rannsókn á vegum Harvard-
háskóla sýnir að aðgerðaleysi Thabo
Mbeki, fyrrverandi forseta S-Afríku,
vegna útbreiðslu HIV-veirunnar hafi
leitt til dauða 330.000 manna á ár-
unum 2000 til 2005. Rannsóknin
sýnir einnig að 35.000 HIV-smituð
börn fæddust á þessu tímabili
vegna tregðu yfirvalda til að koma í
veg fyrir smit frá mæðrum til barna.
Mbeki dró í efa að lyfjameðferð
við alnæmi, sem lengir og bætir líf
sjúklinga, en er jafnframt mjög dýr,
hefði tilskilin áhrif.
Fyrrverandi heilbrigðisráðherra S-
Afríku, Manto Tshabalala-Msimang,
mælti frekar með sítrónusafa, ólífu-
olíu, hvítlauk og rauðrófum en lyfj-
um gegn alnæmi.
„Á þessu ári hafa 10 manns greinst
með HIV-smit hér á landi og þar af
einn Íslendingur. Það greinast til-
tölulega fáir hér á landi en HIV-smit
og alnæmi sem er lokastig sjúk-
dómsins er vissulega mikið al-
þjóðlegt vandamál og stöðug ógn
og því nauðsynlegt að standa að
upplýsingastarfi,“ segir Haraldur
Briem, sóttvarnalæknir.
Haraldur segir það vissulega rétt
að alnæmi fái ekki jafnmikla athygli
nú og þegar umræður um sjúkdóm-
inn voru að hefjast á sínum tíma.
„Þetta er ekki lengur faraldur hér
heldur landlægur sjúkdómur því
það er svipaður fjöldi sem greinist
hér frá ári til árs,“ segir Haraldur og
bætir við að ekki sé veruleg aukning
á smiti í samfélaginu um þessar
mundir.
Frá árinu 1983 til loka 2007 hafa
208 greinst með HIV hér á landi.
Þar af hafa 60 fengið alnæmi og
37 látist. Karlar eru þar í meirihluta,
156 karlar hafa greinst með HIV en
52 konur.
„Í fyrra höfðum við áhyggjur af
því að veiran væri að breiðast út
meðal fíkniefnaneytenda en sem
betur fer reyndist það ekki vera svo.
Það er í rauninni undarlegt hversu
vel fíkniefnaneytendur hafa sloppið
við smit hér á landi sé litið til þess
að lifrarbólga C hefur mikið smitast
með sprautunálum og er mjög út-
breidd,“ segir
Haraldur.
Framan af voru
flestir þeirra sem
greindust með HIV-smit sam-
kynhneigðir en á síðari árum er
gagnkynhneigt fólk sem smitast
við kynmök í meirihluta.
Ein stærstu læknasamtök Banda-
ríkjanna hvöttu til þess á alþjóðlega
alnæmisdaginn þann 1. desember
síðastliðinn að læknar þar í landi
tækju HIV-próf hjá öllum
sjúklingum sínum eldri en
13 ára. Það segðu ekki allir
sjúklingar læknum sínum
frá kynhegðun sinni og
því gæti verið erfitt að
meta hver væri í áhættu-
hóp og hver ekki.
Haraldur segir að slíkt
hafi ekki verið til umræðu hér
á landi en að nokkuð mikið sé þó
tekið af slíkum prófum á ári hverju.
„Þunguðum konum á að bjóða HIV-
próf því að með lyfjameðferð er
hægt að koma í veg fyrir að börn
smitist af mæðrum sínum,“ segir
Haraldur. Hann vilji þó sjá meira af
því að slík próf séu framkvæmd.
10 greindust á árinu
Eftir Jóhönnu Maríu Vilhelmsdóttur
jmv@mbl.is
V
ið höfum engu að tapa nema forhúð-
inni!“ sagði Festus Mogae, forseti
Afríkuríkisins Botsvana, sem barðist
af einurð gegn útbreiðslu HIV-
veirunnar í valdatíð sinni og beitti sér
fyrir því að umskurður fyrir karlmenn yrði í boði
á öllum ríkissjúkrahúsum landsins. Eftir að millj-
örðum hefur verið varið í áratuga rannsóknir vís-
indamanna reynist þessi gamla og einfalda aðgerð
ein áhrifaríkasta vörnin gegn útbreiðslu HIV í
Afríku.
Einn sjötti hluti smitaðra í S-Afríku
Sýnt hefur verið fram á að við umskurð minnk-
ar hættan á smiti hjá gagnkynhneigðum karl-
mönnum um 60%. Smokkurinn er vissulega
öruggasta vörnin en í samfélögum eins og í sunn-
anverðri Afríku þar sem útbreiðslan er hvað mest
meðal gagnkynhneigðra sem gjarnan eiga í fleiri
en einu langtímasambandi í einu, hefur notkun
smokksins ekki náð að ryðja sér til rúms. Í Suður-
Afríku einni er talið að um 5,5 milljónir manna séu
smitaðar af HIV-veirunni og er það rúmlega einn
sjötti hluti allra smitaðra í heiminum.
Umskurður hlaut viðurkenningu Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar (WHO) sem áhrifarík
vörn gegn HIV árið 2007 og síðan hefur verið
hvatt til aukningar slíkra aðgerða. Talið er að með
auknum aðgerðum væri hægt að koma í veg fyrir
300.000 dauðsföll á næstu 10 árum og þrjár millj-
ónir dauðsfalla á næstu 20 árum.
„Hefðum við svona áhrifaríkt bóluefni værum
við hoppandi kátir, 60% varnaráhrif er frábært.
Þetta er ein áhrifaríkasta forvörnin sem við höf-
um,“ segir Jeffrey Stringer, forstöðumaður mið-
stöðvar smitsjúkdómarannsókna í Lusaka, höf-
uðborg Sambíu, í viðtali við The Independent.
Róttækar tillögur WHO
Alnæmi er heimsfaraldur og er talið að 33
milljónir manna séu smitaðar af HIV-veirunni
og að um 2,7 milljónir smitist árlega. Rúmlega
25 milljónir hafa látist af völdum alnæmis frá því
að HIV-veiran greindist árið 1981 og hafa þrír
fjórðu hlutar dauðsfallanna orðið í löndum Afr-
íku sunnan Sahara. Hingað til hafa allar til-
raunir til að þróa bóluefni gegn veirunni mistek-
ist. Þrátt fyrir það hafa vísindamenn ekki gefið
upp vonina og miklu fjármagni er enn varið í slíka
vinnu.
Á alþjóðlega alnæmisdeginum sem haldinn var í
tuttugasta skipti þann 1. desember síðastliðinn
lagði WHO til róttæka aðferð til að sporna við út-
breiðslu HIV-veirunnar í þeim löndum þar sem
hún er hvað skæðust. Áætlunin hefur mætt mikilli
gagnrýni mannréttindasinna en hún felur í sér ár-
legar blóðprufur allra íbúa á svæðum þar sem
veiran breiðist hvað hraðast út eins og í Afr-
íkulöndunum sunnan Sahara.
Allir settir á alnæmislyf
Það sem þykir róttækast við tillöguna er að þeir
sem greinast með veiruna verða svo strax settir á
alnæmislyf þrátt fyrir að líkamar þeirra hafi ekki
enn þróað með sér alnæmi. Talsmenn tillögunnar
innan WHO segja að slíkt átak gæti fækkað nýj-
um smittilfellum gríðarlega. Þar sem alnæmislyf
fækki HIV-veirum í líkamanum
minnki jafnframt líkurnar á
smiti. Slíkt átak yrði vissulega
dýrt í framkvæmd þar sem
lyfin eru dýr, það myndi þó
skila sér þegar árangurinn
byrjaði að koma í ljós.
Gagnrýnendur segja að-
ferðina mjög róttæka og að
í henni felist lyfjameðferð í
þágu almannaheilla frekar
en í þágu sjúklinganna.
Vissulega gæti meðferðin
hjálpað HIV-smituðum en einn-
ig væri hætta á að þeir fengju of
mikið af lyfjum með tilheyrandi
aukaverkunum.
Reuters
Veira leikur lausum hala
Ekki hefur fundist bóluefni við HIV-veirunni og eftir áratuga rannsóknir eru forvarnir helsta
vopnið gegn veiru sem hefur banað yfir 25 milljónum manna frá því hún greindist árið 1981
Minning Látinna alnæmissjúklinga minnst á Ind-
landi en þar eru 2,5 milljónir HIV-smitaðar.
Forvarnir Fólk í smokkabún-
ingum dansar um götur Líma til
að minna á mikilvægi smokka í
baráttunni gegn alnæmi.
Samkvæmt skýrslum SÞ og ESBhefur fjöldi þeirra sem grein-
ast með HIV-veiruna árlega í Evr-
ópu nærri því tvöfaldast frá því
sem var árið 2000. Flestir þeirra
sem greindust í Austur-Evrópu
voru fíkniefnaneytendur. Í Mið- og
vestanverðri Evrópu var að-
alsmitleiðin með kynmökum gagn-
kynhneigðra, smit meðal samkyn-
hneigðra karlmanna jókst einnig.
Árið 2007 greindust 48.892 með
HIV-veiruna í 49 löndum Evrópu.
„Vandinn sem flest lönd eiga við er
að fjöldi þeirra sem eru smitaðir
veit ekki af því,“ segir Zsuzsanna
Jakab, framkvæmdastjóri Evrópu-
miðstöðvar smitsjúkdóma.
Flest ný smittilfelli greindust í
Eistlandi, Úkraínu, Portúgal og
Moldóvu á liðnu ári. Næst á eftir
komu Lettland, Kasakstan, Úsbek-
istan, Bretland, Hvíta-Rússland og
Sviss.
8 FréttirVIKUSPEGILL
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. DESEMBER 2008
Staðreyndir