Morgunblaðið - 29.03.2009, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. MARS 2009
Morgunblaðið/Heiddi
Þ
egar þetta er ritað á laug-
ardagsmorgni hafa tvær
lykilályktanir verið sam-
þykktar á landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins sem stend-
ur yfir í Laugardalshöll.
Annars vegar er ályktun
um endurreisn atvinnulífs-
ins sem byggð er á skýrslu
endurreisnarnefndar
flokksins og umræðum um hana. Hins vegar er
ályktun um Evrópumál.
Afsökunarbeiðni og uppgjör
Í endurreisnarályktuninni hljóta menn að
staldra við nokkra þætti. Í fyrsta lagi er þar að
finna afsökunarbeiðni Sjálfstæðisflokksins
vegna bankahrunsins. Þar stendur: „Sjálfstæð-
isflokkurinn var í ríkisstjórn og löngum í for-
ystuhlutverki á þessum mikla uppgangstíma
og þegar áfallið varð. Af því leiðir að Sjálfstæð-
isflokkurinn ber óhjákvæmilega mikla ábyrgð
á þeim mistökum sem gerð voru í landstjórn-
inni og hefði verið hægt að komast hjá. Sjálf-
stæðisflokkurinn axlar þessa ábyrgð og biðst
afsökunar á því sem miður fór en hann átti að
gera betur.“
Það má segja að andrúmsloftið í þjóðfélaginu
gagnvart Sjálfstæðisflokknum sé með þeim
hætti að auðmýkt sé eini kosturinn sem sjálf-
stæðismenn eiga í stöðunni en engu að síður er
þetta ærlegri framkoma en hjá öðrum stjórn-
málaflokkum sem hafa setið við völd und-
anfarin ár. Hvers vegna hefur til að mynda
ekki örlað á uppgjöri innan Framsóknar-
flokksins þrátt fyrir tólf ára stjórnarsetu
flokksins í aðdraganda bankahrunsins? For-
maður Sjálfstæðisflokksins hefur beðizt afsök-
unar á að hafa átt þátt í að afhenda stórum fjár-
festum ríkisbankana í stað þess að standa á
stefnu flokksins um dreifða eignaraðild. Hefur
Framsóknarflokkurinn farið í sambærilegt
uppgjör við sinn þátt í einkavæðingu bank-
anna? Getur þessi skortur á uppgjöri við fortíð-
ina átt sinn þátt í því að Framsókn nær sér
ekki á strik í skoðanakönnunum þessa dagana?
Í öðru lagi er í endurreisnarályktuninni at-
hyglisvert fyrirheit um siðvæðingu: „Sjálf-
stæðisflokkurinn mun í framtíðinni hafa for-
ystu um að skapa nýja hefð í íslenskum
stjórnmálum og axla pólitíska ábyrgð á mun
víðtækari hátt en tíðkast hefur. Sjálfstæð-
isflokkurinn mun líka starfrækja sérstaka siða-
nefnd sem fjallar um siðferðisleg álitamál
vegna starfa kjörinna fulltrúa og annarra sem
honum tengjast eftir því sem við á. Siðanefndin
mun hafa forgöngu um mótun innri siðareglna
og framfylgja þeim. Kjörnir fulltrúar flokksins
munu ekki beita sér í bönkum og öðrum fjár-
málafyrirtækjum á vegum ríkisins til þess að
hafa áhrif á afgreiðslu einstakra mála í þágu
þriðja aðila.“
Hér er mörkuð athyglisverð stefna. Í henni
felst um leið ákveðin viðurkenning á því að hið
pólitíska siðferði hafi ekki verið í lagi hingað til.
Með þessu sýnir Sjálfstæðisflokkurinn frum-
kvæði, sem forvitnilegt verður að sjá hvernig
aðrir flokkar bregðast við.
Skattahækkunum hafnað
Í þriðja lagi er í endurreisnarályktuninni ítrek-
uð stefna Sjálfstæðisflokksins um frjálsræði í
efnahagsmálum. Þar setur flokkurinn fram
skýran valkost við stefnu núverandi rík-
isstjórnarflokka. Sjálfstæðismenn benda á „þá
staðreynd að störfum á Íslandi verður ekki
fjölgað með auknum sköttum heldur með því
að íslensk fyrirtæki fjárfesti, auki umsvif sín og
ráði fólk í vinnu. Árangur næst með því að ein-
staklingar og fyrirtæki fái svigrúm og skilyrði
til að láta til sín taka en ekki með ríkisrekstri,
ríkisforsjá, höftum og óhóflegri skattheimtu.“
Mikill niðurskurður ríkisútgjalda stendur
fyrir dyrum. Sjálfstæðismenn benda á leið til
að skapa meiri verðmæti fyrir minna fé með
því að hugsa heilbrigðis- og menntamál upp á
nýtt. Sjálfstæðismenn vilja útvista verkefni og
byggja upp sprotafyrirtæki, sem taka að sér
verkefni í heilbrigðis- og menntamálum. Hér
er bent á leið til að slá tvær flugur í einu höggi;
nýta betur skattfé almennings sem rennur til
velferðarmálanna og efla um leið atvinnusköp-
un í einkageiranum. Einnig hér eru skilin
skörp á milli sjálfstæðismanna og núverandi
stjórnarflokka, sem virðast fremur hafa áhuga
á gamaldags ríkisrekstri. Svipaðar hugmyndir
og er að finna innan Sjálfstæðisflokksins um
einkaframtak í þágu almannaþjónustunnar
eiga sér reyndar góða talsmenn innan Sam-
fylkingarinnar, en spurningin er hvernig þeim
reiðir af í samstarfi við Vinstrihreyfinguna –
grænt framboð.
Stöðugleiki og nothæfur gjaldmiðill
Í fjórða lagi gera sjálfstæðismenn tillögu um
sérstakan stöðugleikasáttmála með aðild allra
stjórnmálaflokka og helztu hagsmunasamtaka.
„Stöðugleikasáttmálinn felst í stefnumörkun
og samstöðu um efnahagslegan stöðugleika
þannig að verðbólga á Íslandi verði aldrei
meira en einu prósentustigi hærri en á evru-
svæðinu. Hagstjórn, þ.m.t. stjórn ríkisfjár-
mála, peningamála og aðrar aðgerðir taki mið
af þörfinni fyrir slíkan stöðugleika og gjald-
miðil sem þolir frjálsa fjármagnsflutninga og
önnur viðskipti,“ segir í endurreisnarálykt-
uninni.
Áherzlu sjálfstæðismanna á „gjaldmiðil sem
þolir frjálsa fjármagnsflutninga og önnur við-
skipti“ fylgir eftirfarandi mat: „Þörf fyrir stöð-
ugleika og samkeppnishæf starfsskilyrði fyrir
atvinnulífið hefur verið leiðandi röksemd fyrir
því að Íslendingar sæki um aðild að Evrópu-
sambandinu og stefni að upptöku evru sem
gjaldmiðils, þótt væntanlega yrði aðild að öðru
leyti óhagstæð sjávarútvegi og landbúnaði auk
annarra mikilvægra annmarka.“
Í skýrslu Evrópunefndar flokksins var nú-
verandi gjaldmiðill Íslands, krónan, raunar
sagður ónothæfur. „Niðurstöður gjaldmiðils-
hópsins voru skýrar hvað varðar óhagkvæmni
þess að reka sjálfstæða peningamálastefnu í
svo litlu og fámennu hagkerfi,“ segir í skýrsl-
unni. „Ísland væri með öðrum orðum mjög
óhagkvæmt gjaldmiðilssvæði sem ætti litla
möguleika á að spjara sig í opnu nútíma-
umhverfi frjálsra fjármagnsflutninga. Við
þessar aðstæður væru stjórntæki íslensks
seðlabanka bitlítil og fjármálastöðugleiki lítill.
Ólíðandi væri fyrir þjóðina til lengdar að búa
við miklar gengissveiflur undanfarinna ára.
Þessar sveiflur gera einstaklingum og fyrir-
tækjum erfitt fyrir í allri áætlanagerð og skipu-
lagningu framtíðar. Þessu hefur fylgt mikil
verðbólga og mjög háir vextir sem gera heim-
ilum og fyrirtækjum óhemju erfitt fyrir.“
Í skýrslu endurreisnarnefndarinnar er að
finna svipaða greiningu; krónan er sögð rúin
trausti á alþjóðlegum gjaldeyrismarkaði en
bent á jákvæð áhrif þess að sækja um aðild að
ESB og stefna að þátttöku í myntbandalagi
Evrópu.
Í sjálfri ályktuninni um Evrópumál segir:
„Endurnýjað hagsmunamat hefur ekki leitt til
grundvallarbreytinga á afstöðu Sjálfstæð-
isflokksins. Kostir aðildar tengjast helst gjald-
miðilsmálum og ljóst að ýmis álitamál verða að-
eins skýrð í viðræðum, hvort sem þær snúast
um gjaldmiðilinn eða aðild. Sterk lýðræðisleg
rök mæla engu að síður með því að þjóðin fái að
skera úr um svo stórt og umdeilt mál og að það
sé ekki eingöngu á forræði stjórnmálaflokk-
anna.“ Þar er stefna flokksins um yfirráð Ís-
lands yfir auðlindum sínum undirstrikuð og
lagt til að komist Alþingi eða ríkisstjórn að
þeirri niðurstöðu að sækja beri um aðild að
ESB, skuli fara fram þjóðaratkvæðagreiðsla
um þá ákvörðun, á grundvelli skilgreindra
markmiða og samningskrafna.
Breytt landslag
Þegar allt þetta er lagt saman er erfitt að finna
þeirri túlkun stað, sem komið hefur fram bæði
innan og utan Sjálfstæðisflokksins, að hags-
munamat flokksins og stefna hans í Evrópu-
málum sé óbreytt. Sjálfstæðismenn gera sér
klárlega grein fyrir ókostum krónunnar og
kostum evrunnar. Þeir viðurkenna líka að að-
ildarviðræður þurfi til að það liggi ljóst fyrir
hvaða kostir standa Íslandi til boða við aðild að
ESB. Þar með er hafnað þeirri skoðun að hægt
sé að afskrifa ESB-aðild fyrirfram eða að aðild-
arviðræður séu í rauninni bara „krossapróf“
eins og haldið hefur verið fram.
Eftir landsfundi þriggja flokka undanfarnar
vikur, Framsóknarflokksins, Vinstri grænna
og Sjálfstæðisflokksins, er landslagið í Evrópu-
málum talsvert breytt. Framsóknarflokkurinn
samþykkti á sínum landsfundi að ganga skyldi
til aðildarviðræðna við Evrópusambandið. Þau
skilyrði, sem framsóknarmenn telja upp fyrir
aðild, eru raunar svo ströng að vafasamt verð-
ur að telja að nokkur samningur næðist ef
halda ætti þeim öllum til haga. En meg-
instefnan liggur fyrir; Framsóknarflokkurinn
vill sækja um aðild.
Evrópumálaályktun landsfundar Vinstri
grænna var afar óljóst orðuð og opin fyrir túlk-
un. Flokkurinn telur eftir sem áður að hags-
munum Íslands sé bezt borgið utan ESB. Hann
útilokar hins vegar ekki að sótt verði um aðild:
„Landsfundur VG leggur áherslu á að aðild Ís-
lands að ESB eigi að leiða til lykta í þjóð-
aratkvæðagreiðslu.“
Hvort þetta þýðir að leggja eigi aðild-
arumsókn í þjóðaratkvæði, eins og sjálfstæð-
ismenn vilja, eða hvort greiða eigi atkvæði um
aðildarsamning, er ekki skýrt.
Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráðherra
segir í samtali við Fréttablaðið í dag, laug-
ardag, að VG hafi opnað nægilega mikið á ESB
til að ásættanleg niðurstaða náist.„Við von-
umst til þess að hægt verði að sækja fljótlega
um aðild að ESB. Ef sama ríkisstjórn verður
eftir kosningar þá vona ég að Vinstri græn hafi
sýnt þá opnun á sínum landsfundi um síðustu
helgi að við getum unnið úr því saman þannig
að sem fyrst verði farið í aðild að ESB. Vinstri
græn tala um að útkljá málið í þjóðaratkvæða-
greiðslu og það er akkúrat það sem við viljum,“
segir Jóhanna í Fréttablaðinu.
Ýmislegt bendir því til þess að mun breiðari
pólitísk samstaða geti náðst um það en áður að
fara í aðildarviðræður við ESB, að undangeng-
inni þjóðaratkvæðagreiðslu um aðildarumsókn.
Það er lýðræðisleg leið sem tekur málið úr far-
vegi flokkakerfisins og bjargar flokkum á borð
við VG og Sjálfstæðisflokkinn út úr erfiðum
innri deilum um málið.
Tvöföld þjóðaratkvæðagreiðsla gerir hins
vegar samningsstöðu Íslands erfiðari, eins og
Morgunblaðið hefur áður bent á. Það breytir
ekki því að rétt er að láta á þessa leið reyna. Í
könnunum Gallup hefur stuðningur almenn-
ings við að farið verði í aðildarviðræður við
ESB farið vaxandi. Í febrúar sögðust 64%
hlynnt aðildarviðræðum, þótt miklu færri, eða
um 40%, segðust beinlínis hlynntir aðild að
ESB. Þetta bendir til að þjóðin vilji fá að vita
hvaða kostir standa til boða áður en hún gerir
upp hug sinn. Eins og landsfundur Sjálfstæð-
isflokksins ályktaði skýrist það ekki nema í að-
ildarviðræðum.
Endurreisn og Evrópumál
Reykjavíkurbréf
280309