Morgunblaðið - 04.07.2009, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. JÚLÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Það á ekkiað komaendur-
skoðendum á
óvart að þáttur
þeirra í falli fjöl-
margra fyrirtækja á Íslandi
fái aukna athygli. Þeirra hlut-
verk var að skrifa upp á árs-
reikninga fyrirtækja og votta
að þeir gæfu glögga mynd af
stöðu þeirra og breytingum
milli ára.
Þess vegna spyrja hlut-
hafar hvort endurskoðendur
hafi tekið þátt í einhverjum
blekkingarleik stjórnenda,
ekki haft nauðsynlega yfirsýn
eða skort úrræði eða vettvang
til að koma athugasemdum á
framfæri.
Auðvitað kennir enginn
endurskoðendum um hrun
heils hagkerfis eða telur að
þeir hefðu getað komið í veg
fyrir fallið. Margir samverk-
andi þættir, innanlands og ut-
an, eiga þar hlut að máli. En
einn þessara þátta er hlut-
skipti endurskoðenda í að-
draganda hrunsins. Hvernig
mátti það vera að sérfræð-
ingar, sem hafa það hlutverk
að greina stöðu fyrirtækja,
settu ekki fram einhver varn-
aðarorð?
Margir halda því fram að
þeir hafi verið múlbundnir
vegna hagsmuna sem fólust í
því að styggja ekki þá sem
greiddu fyrir vinnu þeirra.
Stjórnendavald fyrirtækja
hafi verið sterk-
ara en vald end-
urskoðenda. Þeir
hafi misst ákveð-
ið sjálfstæði.
Nú er það svo
að stór hluti af vinnu endur-
skoðenda fer fram fyrir lukt-
um dyrum og í trúnaði við við-
skiptamenn. Auðvitað kann
að vera að þeir hafi sett fram
varnaðarorð sem stjórnendur
fyrirtækja hunsuðu á meðan
reikningsskil voru réttum
megin við lög og reglur. Hins
vegar höfðu þeir tök á að
segja sig frá verkum ef þeim
líkaði ekki vinnubrögðin. Það
var afar fátítt.
Aðalsteinn Hákonarson
endurskoðandi hefur haldið
því fram að alþjóðlegir reikn-
ingsskilastaðlar hafi gefið
endurskoðendum svigrúm til
að færa bókhaldið þannig að
öll verðmæti voru skrúfuð í
botn. Þetta hefur jafnvel ver-
ið kallað skapandi bókhald!
Af þessu þarf að læra fyrir
uppbyggingarstarfið sem
framundan er. Endurskoð-
endur þurfa að taka virkari
þátt í opinberri umræðu um
hvert stefnir í atvinnulífinu.
Þeir þurfa að vera sjálfstæð-
ari gagnvart þeim sem ráða
þá til vinnu og athugasemdir
þeirra eiga að vera opinberar
hluthöfum. Hollusta endur-
skoðenda er fyrst og fremst
gagnvart eigendum en ekki
stjórnendum.
Endurskoðendur þurfa
að taka virkari þátt í
opinberri umræðu}
Ábyrgð endurskoðenda
Ein af hug-myndum rík-
isstjórnarinnar
um hvernig mætti
ná meira skattfé
af almenningi var
að leggja á svokallaðan syk-
urskatt. Ögmundur Jónasson
heilbrigðisráðherra prédikaði
ágæti þessa skatts og kallaði
Lýðheilsustöð sér til vitnis:
sagði að það skipti ekki öllu
máli hversu mikið kæmi í rík-
iskassann af honum. „Ég er
að hugsa um heilsufarsþátt-
inn í þessu,“ sagði Ögmundur
í Morgunblaðinu 16. maí síð-
astliðinn.
Nú er búið að útfæra hug-
myndirnar um sykurskatt.
Þær felast í því að leggja aft-
ur á vörugjaldið, sem var af-
numið árið 2007, bara helm-
ingi hærra en það var þá.
Ein ástæðan fyrir afnámi
vörugjaldanna var að álagn-
ing þeirra var komin út í órök-
stutt rugl. Kartöflumús í flög-
um bar ekkert vörugjald,
kartöflumús í dufti 14 króna
kílógjald. Hærri skattur var á
kakómalti til að blanda í heita
mjólk en kakói til að hræra út
í kalda mjólk. Og
þannig mætti
áfram telja.
Nú upphefst
vitleysan á ný.
Eins og fram kom
í Morgunblaðinu í gær mun
vörugjald nú til dæmis leggj-
ast á kaffi, te, niðursuðuvöru
og ýmislegt fleira, sem til
þessa hefur ekki talizt til
sykraðrar óhollustu. Dísætar
mjólkurvörur, sem bæði tann-
læknar og Lýðheilsustöð vara
við, fá hins vegar ekkert
aukagjald. Sykurlaust tyggi-
gúmmí, sem tannlæknar
mæla með, fær á sig 130 króna
vörugjald en það sykraða 120
króna gjald!
Flest bendir til að nú sé
verið að endurreisa vöru-
gjaldavitleysuna, sem enginn
skildi og engin skiljanleg rök
voru fyrir.
Ef fólk er á annað borð á
þeirri skoðun að stýra eigi
neyzlu fólks með sköttum,
finnst því þá ekki jafnframt að
það þurfi að vera einhver heil
brú í þeirri neyzlustýringu?
Hvað finnst Ögmundi (og
Lýðheilsustöð)?
Verið er að end-
urreisa vöru-
gjaldavitleysuna}
Heilsusamlega skattahækkunin
Í
sland snýst sem betur fer ekki bara um
Icesave þessa dagana. Guði sé lof, veðr-
inu og manninum sem fann upp bæj-
arhátíðina.
Á meðan reiðir alþingismenn rífast
innilokaðir við Austurvöll er þjóðin á faraldsfæti
og mér heyrist æ fleirum hreinlega bjóða við því
að fylgjast með rökræðunni.
Að sumu leyti er ógleðin skiljanleg því svo er
talað út og suður að venjulegt fólk veit ekki
hverju það á að trúa. Að hvítt sé svart?
Fer Steingrímur J. með rétt mál? Bjarni Ben?
Af hverju er Sigmundur Davíð svona reiður?
Hvar er Jóhanna?
Staðan er ekkert grín og ekki skal dregið úr
alvarleikanum. Ástandið er hryllilegt og margir
sitja í súpu sem þeir hafa ekki eldað sjálfir þó
margir hafi auðvitað komið nálægt eldamennsk-
unni. Ekki er síst ömurlegt að heyra af því fréttir að sífellt
fleiri eigi ekki fyrir mat handa fjölskyldunni. Slíkt hefur ver-
ið nær óhugsandi hér á landi í heild öld og ef einhvern tíma
hefur þurft samheldni er það þegar þannig stendur á.
Við Austurvöll segja líklega allir satt, að einhverju leyti.
Vonandi segir að minnsta kosti enginn viljandi algjörlega
ósatt, en sannleikur er svo afstætt fyrirbæri að erfitt getur
verið að átta sig á því hvenær hentar að brúka það orð og
hvenær ekki.
Ice..., hugtakið sem enginn þolir lengur að heyra en kallað
hefur verið algjör snilld, liggur svo þungt á þjóðinni að nauð-
synlegt er að huga að öðru um stund og þess vegna skiptir
sólin svo miklu máli og allar hátíðirnar. Mað-
urinn sem fann upp bæjarhátíðina á heiður skil-
ið og er jafn dýrmætur nú um stundir og sólin.
Ef eitthvað heldur efnahagslífinu gangandi,
fyrir utan ÁTVR, er það bæjarhátíðin.
Er ekki humarhátíð á Hornafirði um helgina?
Ég kom einu sinni við á þeim góða stað um hum-
arhelgi og það var fínt.
Írskir dagar eru á Skaganum, ég var á stóru
fótboltamóti á Sauðárkróki um síðustu helgi,
Fiskidagurinn mikli er árviss viðburður á Dal-
vík, handverkshátíð á Hrafnagili, að ógleymdri
sjálfri Þjóðhátíð í Vestmannaeyjum, og svo
mætti lengi telja. Plássið er bara ekki nógu mik-
ið. Kemst þó ekki hjá því að nefna frábæra
Furðuleika Strandamanna, sem eru liður í
Hamingjudögum á Hólmavík. Meðal annars er
keppt í skítkasti! Ef ekki núna, hvenær þá?
Hér á Akureyri eru tvö fótboltamót um helgina, annað
fyrir 1299 stráka , hitt fyrir 700 gamalmenni. Þar þarf ekki
að hugsa um Icexxx, einfaldlega hægt að kenna dómaranum
um, þegar maður skýtur framhjá. Og fá sér svo Brynjuice
eftir leik.
Íslendingar láta sig hafa það, þrátt fyrir allt eða jafnvel
vegna alls, að bregða sér bæjarleið nú sem endranær og það
er gott, ef allir komast heilir heim. Það er gott ef fólk reynir
að njóta landsins og vera með sínum nánustu.
Kannski er þetta það eina sem við eigum eftir; náttúran
og okkar nánustu. Að minnsta kosti okkar nánustu.
skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Náttúran og okkar nánustu
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
H
júkrunarfræðingar
geta litið framtíðina
björtum augum.
Mannkynið eldist
stöðugt og ekki er út-
lit fyrir annað en að sprenging verði í
eftirspurn eftir aðhlynningu fyrir
eldri borgara á næstu áratugum.
Lítum á nokkrar tölur. Nú um
stundir er um níundi hver jarðarbúi –
mannkynið er nú 6,9 milljarðar – 60
ára eða eldri, hlutfall sem verður tvö-
falt hærra um miðja öldina.
Fæðingum fer líka fækkandi.
Á áttunda áratugnum áttu konur
að meðaltali 4,3 börn en aðeins 2,6
börn að meðaltali nú, ef svo má að
orði komast, og útlit fyrir að talan
lækki í tvö börn um miðja öldina, að
því er fram kemur í ýtarlegri úttekt
tímaritsins Economist um öldrunar-
vandann. Segir þar að árið 1980 hafi
að meðaltali fimmti hver þegn verið á
eftirlaunaaldri í ríkum löndum, fjórði
hver nú og haldi fram sem horfi verði
hlutfallið 45% um miðja öldina. Útlit-
ið er enn dekkra í Japan. Þar er því
spáð að 7 af hverjum 10 verði á eft-
irlaunaaldri árið 2050.
Afleiðing „barnasprengju“
Öldrunarvandinn sem við blasir er
öðrum þræði afleiðing mikillar mann-
fjölgunar í kjölfar síðari heimsstyrj-
aldarinnar, þegar ódýr orka, bylting í
landbúnaðarframleiðslu, vöxtur í iðn-
framleiðslu og aðrir samverkandi
þættir lögðust á eitt um að skapa skil-
yrði fyrir mikilli mannfjölgun.
Eftir því sem þessi kynslóð óx úr
grasi breyttist hins vegar hlutverk
konunnar og fæðingum tók að fækka.
Staðan er þó önnur í fátækari ríkjum.
Fræðimaðurinn Adele Hayutin við
Stanford Center on Longevity bendir
þannig á í nýlegri grein, Global Ag-
ing: The New New Thing, að öll Afr-
íkuríki og nær öll ríki Miðaustur-
landa séu í þeim sporum að ýmist 40
til 50% eða 50 til 57% íbúanna séu á
aldursbilinu 15 til 29 ára.
Líkur séu á þjóðfélagslegri ólgu í
Afríku og Miðausturlöndum sökum
þess að þjóðfélögin muni ekki ráða
við að sjá ungu kynslóðinni farboða.
Jákvæðu fréttirnar – að því gefnu
að smærri fjölskyldur þýði meiri lífs-
gæði til lengra tíma litið – eru þær að
fæðingartíðni mun dragast saman í
Afríku, eða fara úr um 5 börnum á
hverja konu nú í 2,5 börn 2050.
Sífellt lengri mannsævi mun þýða
fleiri gamalmenni en nokkru sinni.
Þannig má lesa úr einu grafa Ha-
yutins að meðalaldur í Kína er talin
munu tvöfaldast úr um 40 árum um
miðjan sjötta áratug síðustu aldar í
80 ár árið 2050. Á meðan Kína eldist
verði Afríka ung og á milli 2 og 10%
íbúanna undir 65 ára aldri árið 2050.
Ýtarlegar er fjallað um mann-
fjöldaþróunina í Kína í skýrslu fræði-
mannanna Qiang Li, Mieke Reuser,
Cornelia Kraus og Juha Alho, Aging
of a giant: a stochastic population for-
ecast for China, 2001-2050. Segir þar
að árið 1982 hafi hlutfall 65 ára og
eldri í Kína verið 4,91%. Hlutfallið sé
nú um 7% og muni ríflega fjórfaldast
í um 29% árið 2050. Af um 1.243 millj-
ónum Kínverja sem byggi landið 2050
verði um 360 milljónir 65 ára og eldri.
Heimsbyggðin
gránar í vöngum
Reuters
Dýrt Öldrunarvandinn mun leggja gífurlegar byrðar á heilbrigðiskerfin. Í
ESB-ríkjunum er talið að 30-40% heilbrigðisútgjalda fari til eldri borgara.
Um miðja þessa öld verða um
tveir milljarðar manna 65 ára og
eldri. Til samanburðar bjuggu um
2,5 milljarðar manna á jörðinni
um miðja 20. öld. Ekki er ofmælt
að kalla þróunina öldrunarvanda.


 








 

      


!







  
 





" #! #" #$ # "  " #! #" #$ # " 
" #! #" #$ # " 
" #! #" #$ # "  " #! #" #$ # "  " #! #" #$ # " 
!


"
! 
!




 

$ 
$
" 
"
! 
!




 
!


!


" #! #" #$ # "  " #! #" #$ # " 
  !
" #! #" #$ # "  " #! #" #$ # " 
!


!



  


  



 
"###
"##$
"#%#
"#%$
"#"#
"#"$
"#&#
"#&$
"#'#
"#'$
"#$#
%!! &%
% !"
%''
(%$"
(%(
)%!"
)%$'
)% (!
)%)!
)%''
'%! 
  (#)