Morgunblaðið - 16.08.2009, Blaðsíða 1

1 6. Á G Ú S T 2 0 0 9
STOFNAÐ 1913
220. tölublað
97. árgangur
Landsprent ehf.
MBL.IS
Morgunblaðið
hvar sem er
hvenær sem er
95
ára
mbl.is
TENGSL: JÓN OG ÁSGEIR DÁNARDAGUR
KÓNGSINSSTJÓRNSAMIR
FEÐGAR
MANSTU
EFTIR
AKRA-
BORGINNI
VEITINGAR
Sushi og
stjórnmál
DÝRANNA
HEIMUR
SUNNUDAGUR
FREDERIC S. Mishkin hagfræð-
ingur segir almenna skuldaniður-
færslu vandasama og lykilatriði að
regluverkið sé skýrt. Þetta hafi ver-
ið gert í kreppunni miklu í Banda-
ríkjunum. „Nú er mikil umræða um
það í Bandaríkjunum að færa niður
skuldir almennings og ég held að
það þurfi varðandi fasteignalán.“
Hvað Ísland varði yrði að rök-
styðja slíkan gjörning með því að að-
stæður hefðu skapast sem ættu sér
ekkert fordæmi, farið yrði að lögum
og jafnframt tryggt að slík niður-
færsla myndi ekki endurtaka sig.
Ekki heilbrigðisvottorð
Mishkin sagði líkurnar á „algeru
fjárhagslegu hruni“ á Íslandi „sára-
litlar“ í skýrslu sem hann skrifaði
ásamt Tryggva Þór Herbertssyni
árið 2006. Mishkin segir vandann
hafa falist í örum vexti fjármála- og
bankakerfisins og öll lántakan í er-
lendri mynt hafi ekki verið orðin að
veruleika. Þá hafi eftirlit með fjár-
málakerfinu verið mun slakara en
þeir áttuðu sig á. | 12
Niður-
færsla
möguleg
Fordæmi að finna
í kreppunni miklu
SÍMASKRÁ landsins kann að hafa verið sakleysisleg útlits en samt hafði
hún á dögum kalda stríðsins að geyma hrollvekjandi boðskap í formi leið-
beininga um hvernig ætti að bregðast við kjarnorkuárás. Almannavarnir
gáfu út fræðslurit 1967 en þá var mikil áhersla lögð á varnir og viðbúnað
við kjarnorkuvá. Í dag kannast líklega flestir við öllu afmarkaðra hlutverk
Almannavarna þar sem áherslan er lögð á viðbúnað vegna
náttúruhamfara og hvergi er minnst á kjarn-
orkuvá. Mikið kapp hljóp í stórveldin upp
úr 1980 og árið 1985 voru um 65 þúsund
kjarnavopn virk víðsvegar um heim-
inn. Þetta olli því að áhyggjur fólks
jukust gríðarlega og náðu nýjum
hæðum sem ekki höfðu sést síðan
Kúbudeilan stóð sem hæst.
Stjörnufræðingurinn Carl Sag-
an skrifaði mikið um svokallað-
an kjarnorkuvetur en efnið
hafði hann kannað frá árinu
1982. Carl Sagan og flestum öðr-
um var ljóst að vopnakapphlaupið
hafði getið af sér þvílíkan fjölda vopna
að hægt var að eyða jörðinni mörgum sinn-
um. Kvikmyndin The Day After var sýnd á banda-
rísku sjónvarpsstöðinni ABC árið 1983 og hún fjallaði, eins og
nafnið gefur til kynna, um daginn eftir kjarnorkustyrjöld sem
brotist hafði út eftir röð atburða sem vel hefðu getað átt sér
stað í raunveruleikanum. Eftir kvikmyndina var umræðu-
þættinum, ABC Viewpoint, sjónvarpað. Það má ráða af þátt-
takendum sjónvarpsþáttarins hve mikla ráðamenn töldu hætt-
una á kjarnorkuárás og umræðuefnið viðkvæmt því þar mættu
fyrrverandi utanríkisráðherra Bandaríkjanna, Henry Kissing-
er, Elie Wiesel, sem þremur árum síðar fékk
friðarverðlaun Nóbels, William Buckley jr.,
útgefandi National Review, Carl Sagan,
Brent Scowcroft aðmíráll sem starfaði um
langt skeið sem þjóðaröryggisráðgjafi,
fyrrverandi varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, Robert McNamara, og
George P. Shultz, utanríkisráðherra í stjórn Ronalds Reagans 1983, sem
ávarpaði salinn í sérútsendingu. Ungdómur Íslands fór ekki varhluta af
ástandinu og drakk í sig þennan ógnvekjandi boðskap. Alvaran var flest-
um ljós og margir muna eftir djúpum kvíða sínum þegar umræða um
möguleikann á kjarnorkustyrjöld fór af stað. Algeng viðbrögð
voru að leggja viðbragðsáætlun símaskrárinnar við kjarn-
orkuárás á minnið og skipuleggja flóttaleiðir ef
almannavarnaflauturnar tækju að hljóma.
Fullorðnir virðast að einhverju leyti
hafa deilt áhyggjum barna sinna því í
Kastljósþáttum árin 1985 og 1988
má sjá umfjöllun um kjarnorku-
vetur og jafnvel fræðilegar vanga-
veltur um hverjar afleiðingar
kjarnorkuárásar á Keflavíkurflug-
völl yrðu. Þar tók Helgi H. Jóns-
son, fréttamaður hjá RÚV, m.a.
viðtal við Guðjón Petersen, þá for-
stöðumann Almannavarna, og fékk
sjónvarpið leyfi til að mynda neðanjarð-
arbyrgi undir lögreglustöðinni við Hverf-
isgötu sem átti að þjóna sem stjórnstöð ef landið
yrði fyrir kjarnorkuárás. Með falli Berlínarmúrsins og Sovétríkj-
anna hvarf ógnin frá vopnakapphlaupi stórveldanna. Það er þó
áhugavert að heimspekingurinn Elie Wiesel hafði meiri
áhyggjur af kjarnavopnum í höndum Írana, ef það skyldi ein-
hvern tímann gerast, en í höndum stórveldanna því stórveldin
gátu þrátt fyrir allt átt í einhverjum samskiptum. Wiesel hélt því
fram að Íranar myndu ekki hika við að beita slíkum vopnum ef
þeim yrði ógnað. Slíkt mat er kaldhæðnislegt í ljósi kjarnorku-
áætlunar Írana sem hefur verið mikið í fréttum
undanfarin ár. Áhrif þess að vaxa úr grasi í
skugga bombunnar hafa ekki verið rann-
sökuð mikið enda flestir líklega fegnir þeg-
ar þetta tímabil var að baki. | 26-27
Bomban
GRAFIÐ Í KAPP VIÐ TÍMANN»4 HÆFI EÐA VANHÆFI?»6 FÖST Á FLUGVÖLLUM»8
Unnið hefur verið að fornleifauppgreftri á alþing-
isreitnum frá því í júlí á síðasta ári. Uppgröfturinn hefur
reynst mun gjöfulli en ráð var fyrir gert og margar minjar
frá landnámstíð komið í ljós. Raunar bendir margt til
þess að á alþingisreitnum og nálægum svæðum leynist
fyrsti vísir að þéttbýli í landinu. „Ég bjóst ekki við að finna
heilt iðnaðarsvæði og vísi að þorpi,“ segir Vala Garð-
arsdóttir fornleifafræðingur, sem stýrir fornleifaupp-
greftrinum. Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður
segir að sér finnist full ástæða til að staldra við og meta
upp á nýtt hvað eigi að gera á þessu svæði.
Núverandi deiliskipulag fyrir alþingisreitinn gerir hins vegar ráð fyrir að þar rísi
7.100 m² nýbygging með 1.900 m² bílakjallara. Nú hefur verið léð máls á að endur-
skoða þær áætlanir og vill Katrín Jakobsdóttir menntamálaráðherra að sérstökum
vinnuhópi verði falið að móta stefnu í málinu. Hún kveðst ætla að hafa frumkvæði
að því að ræða það mál við Alþingi og Reykjavíkurborg á allra næstu dögum.
Framtíð víki fyrir fortíð
Lögmenn telja að skýra þurfi nákvæm-
lega eftir hvaða reglum skilanefndir
eiga að starfa. Innheimtustörf Lög-
fræðistofu Reykjavíkur fyrir skilanefnd
gamla Landsbankans hafa verið um-
deild, en formaður skilanefndarinnar er
jafnframt einn eigenda lögfræðistof-
unnar. Á föstudag sagði stofan sig frá
innheimtustörfunum. Eftir situr hins
vegar, eins og einn viðmælandi blaðsins
benti á, að engar ákveðnar reglur eru til
um það hvað sé heimilt og hvað ekki,
þetta sé miklu frekar spurning um það
hvað telst vera siðlegt og boðlegt.
Hvaða reglum
á að fylgja?
Stundum verður
fólk stranda-
glópar á flug-
völlum fyrir
gráglettni örlag-
anna. Sumir
staldra þar við
af eigin hvötum,
en aðrir komast
hvorki lönd né
strönd. Enn hef-
ur enginn slegið
met Merhan Karimi Nasseri, sem bjó í
18 ár á De Gaulle-flugvellinum í París.
Búsetan í
biðsalnum