Morgunblaðið - 16.08.2009, Blaðsíða 4

4 FréttirVIKUSPEGILL
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. ÁGÚST 2009
Eftir Önnu Sigríði Einarsdóttur
annaei@mbl.is
U
nnið hefur verið að fornleifaupp-
greftri á alþingisreitnum frá því í júlí
á síðasta ári. Uppgröfturinn hefur
leitt í ljós margar merkar minjar frá
landnámstíð. Minjar um frum-
vinnslu járns hafa t.a.m. vakið mikla athygli, enda
lítið vitað um járnvinnslu á víkingaöld. Margt bend-
ir raunar til þess að á alþingisreitnum hafi verið
iðnaðarsvæði tengt nálægðri byggð sem kann að
reynast fyrsti vísir að þéttbýli í landinu. Heilsteypt-
ari mynd krefst þó frekari rannsókna.
Heilt iðnaðarsvæði á reitnum
Fornleifauppgröfturinn á alþingisreitnum hefur
að sögn Kristínar Huldar Skúladóttur, forstöðu-
manns Fornleifaverndar ríkisins, reynst gjöfulli en
búist hafði verið við er farið var í útboð. Þess má
geta að á svæðinu við hliðina á, sem nú hýsir bíla-
stæði og bílakjallara Alþingis, fundust ekki yngri
minjar en frá því um 1500. „Ég bjóst ekki við að
finna heilt iðnaðarsvæði og vísi að þorpi,“ segir
Vala Garðarsdóttir fornleifafræðingur, sem stýrir
fornleifauppgreftrinum fyrir hönd verktakans
Ljósleiða ehf. Séu allir uppgreftir á nálægum svæð-
um lagðir saman er kominn vísir að 50-80 manna
þyrpingu.
Samkvæmt útboðssamningi við Framkvæmda-
sýslu ríkisins á uppgreftri á alþingisreitnum að
ljúka 31. október á þessu ári og skömmu síðar á að
hefjast vinna við endurgerð Skjaldbreiðar – Kirkju-
strætis 8, flutning húss Skúla Thoroddsen við
Vonarstræti 12 yfir á horn Kirkjustrætis og
Tjarnargötu, auk gerðar tengibyggingar þar á
milli. Í deiliskipulagi er síðan gert ráð fyrir 7.100 m²
nýbyggingu með 1.900 m² bílakjallara á reitnum.
Ekki er hægt annað en að velta fyrir sér hversu
heppilegt sé að halda í núverandi skipulag, jafnvel
þó að það miði að því að koma megi allri starfsemi
Alþingis fyrir á alþingisreitnum.
Minjarnar verði aðgengilegar
Umtalsvert magn fornleifa hefur t.a.m. fundist á
svæðinu sem ætlað er undir hús Skúla og segir
Kristín Huld vilja standa til að koma sýningarrými
fyrir undir kjallaranum með því að flytja ekki nú-
verandi kjallara hússins. Vala telur það ásætt-
anlega lausn, en á svæðinu hafa m.a. fundist
óvenjuvel varðveittur viðarstígur, sem erfitt getur
reynst að forverja, varnarveggur, kolagröf, aflar og
rauðblástursofnar. „Það þarf að laga aðeins til, en
flest er vel hægt að forverja með góðu móti og þá er
hægt að gera 200 m² sýningarsvæði undir húsinu.“
Jón. H. Ásbjörnsson, verkefnisstjóri hjá Fram-
kvæmdasýslu ríkisins, staðfestir vel verði haldið á
málum. „Það verður örugglega búið þannig um
hnútana að það verða ekki skemmd mannvirki frá
landnámsöld,“ segir Jón. Ekki liggur hins vegar
enn fyrir hvenær svæðið verður sýningarhæft og
segir Kristín Huld ekkert hægt að spá um það í nú-
verandi efnahagsástandi.
Hvað frekari framvæmdir varðar telur Vala hins
vegar nauðsynlegt að endurskoða skipulagið. „Eigi
að halda í hugmyndina um 1.900 m² bílakjallara
verður að taka allar þessar fornleifar í burtu og er
það örugglega það sem við viljum?“
Morgunblaðið/Jakob Fannar
Grafið í kapp við tímann
 Fornleifauppgreftri á alþingisreitnum á að ljúka nú í haust  Á svæðinu hafa fundist
fjölmargar minjar frá landnámstímanum sem ekki gefst tími til að rannsaka betur að sinni
Teikning/Batteríið
Skúlahús Í kjallara hússins á að koma upp sýn-
ingarsvæði fyrir fornleifarnar sem þar eru.
Viðarstígurinn Vala Garð-
arsdóttir við viðarstígin, sem
æskilegt er að verði sýnilegur
með einhverju hætti, líkt og
kolagröf og rauðblástursofnar.
 LANGT er síðan áform voru fyrst
uppi um að flytja alla starfsemi Al-
þingis á alþingisreitinn. Í sam-
keppni sem efnt var til 1985 var
gert ráð fyrir að rífa öll gömul hús í
eigu Alþingis á reitnum og byggja
nýtt. Sú tillaga var síðan endur-
skoðuð og Kristjáns- og Blöndals-
hús, sem standa nú uppgerð við
Kirkjustræti, voru þess í stað gerð
upp og endurbætt. Í nýjustu til-
lögum er einnig gert ráð fyrir að
Skjaldbreiður – Kirkjustræti 8
verði gert upp, sem og hús Skúla
Thoroddsen sem flutt verði frá
Vonarstræti 12 yfir á horn Tjarn-
argötu og Kirkjustrætis. Bak við
húsin taki svo við nýbyggingar.
Rífa allt og byggja nýtt
 KATRÍN Jakobsdóttir mennta-
málaráðherra vill að stofnaður
verði vinnuhópur sem taki málefni
alþingisreitsins til umfjöllunar. „Ég
mun hafa frumkvæði að að ræða
það mál við Alþingi og Reykjavík-
urborg á allra næstu dögum,“ segir
Katrín.
Hópinn vill hún sjá skipaðan
fulltrúum Alþingis, Reykjavíkur-
borgar og menningarstofnana. „Ég
skoðaði uppgröftinn fyrir tveimur
dögum og málið er þannig statt að
ég tel mikilvægt að við skoðum það
í sameiningu.“
Ræða þurfi hvernig varðveislu á
reitnum verður háttað og hve mikil
hún verður, en mál á borð við þetta
eru alltaf vandmeðfarin. „Það get-
ur verið dýrt að forverja forn-
minjar svo að hægt sé að hafa þær
til sýnis og í þessu tilfelli er um
mjög stórt svæði að ræða. En þá er
spurning hvort ekki sé hægt að
hugsa sér einhvern milliveg þannig
að einhver hluti sé varðveittur og
hafður til sýnis.“
Ráðherra vonast til að ekki drag-
ist úr hófi að hefja fornleifaupp-
gröft á svæðinu á ný. „Það er
óheppilegt að ekki sé hægt að ljúka
þessu núna. Það væri eðlilegt að við
reyndum að ljúka verkinu.“
Vill að vinnuhópur
skoði málið
 Erfitt verður að forverja við-
arstíginn sem fundist hefur á Al-
þingisreitnum þó hann sé mjög heil-
legur og leita forverðir nú leiða til
að verja stíginn eða hluta hans. En
hann liggur að hluta á væntanlegu
sýningarrými í kjallara Skúlahúss.
Stígurinn virðist halda áfram yf-
ir Kirkjustrætið og liggur þaðan
sennilega inn í Fógetagarðinn. Illa
varðveittur viðarstígur sem liggur í
átt að Tjörninni fannst í uppgreftri
Elsu Nordal á lóð Happadrættis Há-
skólans við upphaf áttunda áratug-
arins og er ekki ólíklegt að um
sama stíg sé að ræða. Að sögn Völu
fellur sú skipan vel að því skipulagi
sem þekkt er í öðrum víkingaþorp-
um.
Stígurinn liggur víða
FORNLEIFAUPPGREFTRI á alþingis-
reitnum er ekki lokið þó að núver-
andi verki ljúki 31. október enda
kom mjög fljótt í ljós að þörf var á
viðameiri rannsókn en ráð hafði
verið fyrir gert. Í núverandi efna-
hagsþrengingum var því gripið til
þess ráðs að láta einungis grafa
niður að fyrstu minjum þar sem þær
finnast, en ekki grafa þær upp og
rannsaka frekar að sinni. Þess í
stað eru þær merktar inn á kort og
bíða frekari rannsókna en lög kveða
á um að fornleifarnar þurfi að
skoða. Sjö slíkir reitir hafa þegar
fundist og þótt fyrri áætlanir um
frekari framkvæmdir á alþing-
isreitnum séu ekki á dagskrá alveg
á næstunni kann að reynast full
ástæða til að endurskoða þær.
„Mér finnst full ástæða til að
staldra við og meta upp á nýtt hvað
eigi að gera á þessu svæði,“ segir
Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminja-
vörður. „Þetta er með merkustu
minjasvæðum á landinu og það fel-
ast mikil tækifæri í því í framtíðinni
að hlúa vel að þessum minjum og
gera þeim góð skil – bæði hvað
varðar rannsóknir, úrvinnslu og
miðlun.“
Að sögn Kristínar Huldar er mikill
vilji hjá skrifstofu Alþingis fyrir að
gera vel við alþingisreitinn. „Þetta
er mjög áhugavert svæði og margt
spennandi sem þar er að koma í ljós
og það væri gaman ef möguleiki er
á að rannsaka þetta almennilega.“
Ekki liggi þó fyrir nú hvort núver-
andi deiliskipulag verði látið halda
sér. Á vegum menntamála-
ráðuneytisins standi til að mynda
vinnuhóp sem fari yfir málin og
útbúi stefnumörkun. Verði gefið
grænt ljós á ítarlegar rannsóknir
mun mikil vinna felast í því að púsla
saman heildstæðri mynd af svæð-
inu. „Það er mikilvægt að vanda til
faglega, rannsaka þessar minjar og
taka tillit til þeirra í framtíð-
arskipulagi á svæðinu,“ segir Mar-
grét.
Ekki hægt að forverja allt
Vega þarf og meta hvað eigi að
sýna og hvað verði einungis skráð
og mælt að rannsókn lokinni. „Auð-
vitað er ekki hægt að forverja allt,“
segir Vala. Það þarf að velja og
hafna en það væri óneitanlega synd
ef mikilvægustu svæðin yrðu ekki
sýnileg. Þann hluta sem grafið verð-
ur yfir má svo sýna í margmiðl-
unarformi, ásamt eldri uppgraftr-
arsvæðum og tengja þá þannig því
sem verður sýnilegt.“
Hún vonar að ekki verði beðið of
lengi með frekari rannsóknir. „Þetta
má ekki bíða of lengi. Ég vona að
það verði byrjað að grafa aftur
næsta sumar, eða ekki síðar en
2011. Nú þegar búið er að opna
svæðið er ómögulegt að segja
hvaða áhrif það hefur á minjarnar.“
Hvort er alþingisreiturinn rétti staðurinn fyrir
bílakjallara eða sögusýningu?
Morgunblaðið/Ásdís
Söguminjar Landsnámssýningin í Aðalstræti, Reykjavík 871±2 gæti
reynst góð fyrirmynd að sýningarrými undir Skúlahúsi.