Morgunblaðið - 17.10.2009, Qupperneq 28

28 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. OKTÓBER 2009
FORSTJÓRI
Landsvirkjunar segir
Impregilo hafa mætt
ósanngjarnri meðferð
hér á landi. Lítum að-
eins yfir feril þessara
framkvæmda og rifj-
um upp nokkur helstu
atriðin
a) Þegar boð Imp-
regilo kom fram í
upphafi vakti það
undrun fyrir hversu
mikið lægra það væri en önnur til-
boð. Margir þaulvanir verktakar
úr virkjanaframkvæmdum gagn-
rýndu hvernig staðið hefði verið að
útboðinu, launaliðir væru undir
lágmarkstöxtum.
b) Þegar Impregilo hóf að reisa
búðirnar bentu trúnaðarmenn og
byggingarfulltrúar að húsin
myndu ekki standast íslensk vetr-
arveður. Ráðherrar sögðu að hér
væru glæsilegustu vinnubúðir sem
reistar hefðu verið hér á landi og
hæddu trúnaðarmenn stéttarfélag-
anna. Þetta varð til þess að hið
bláfátæka erlenda verkafólk átti
ömurlegan vetur í þessum búðum.
c) Trúnaðarmenn verkafólks
sögðu strax að hlífðarföt starfs-
manna væru langt frá því að vera
ásættanleg. Í fyrstu vetrarveðrum
kom í ljós að hlífðarskór héldu
ekki vatni, vettlingar voru örþunn-
ir gúmmíhanskar, hlífðargallar ör-
þunnir. Verkamenn slógust um
dagblöð til þess að setja í skó sína
og inn á sig.
d) Trúnaðarmenn kölluðu ítrek-
að á heilbrigðiseftirlit m.a. vegna
þess að geymsluaðstaða matar var
ekki til staðar. Snyrtiaðstöðu
starfsfólks eldhúsa væri verulega
ábótavant. Ekki væru anddyri til
þess að geyma blautan hlífð-
arfatnað. Heilbrigðisfulltrúi sendi
hverja aðvörunina á fætur annarri
og veitti ítrekuð frávik um skamm-
an tíma svo bæta mætti úr og svo
dagsektum. Fyrirtækið lagaði
nokkur helstu atriði og að sunnan
kom skipun frá heilbrigðisráðherra
um að fella niður dagsektir.
e) Trúnaðarmenn bentu á að
engir kaffiskúrar væru út á vinnu-
svæðum og ekki heldur neinar
snyrtingar. Verkafólkið skreið inn
í gilskorninga til þess að leita
skjóls í kaffitímum og reyndar
voru allir skjólstaðir
fljótlega þannig eftir
skort á snyrtingum að
þar var ekki vært fyr-
ir ódaun. Vinnueftirlit
dró fæturna í málinu
en féllst loks á nokkra
gamla ryðgaðir gáma.
f) Trúnaðarmenn
bentu brunaeftirliti á
að öllum brunavörn-
um væri verulega
ábótavant. Það tók
margra mánaða hark
til þess að fá helstu
lágmarksaðgerðir
framkvæmdar. Í fjölmiðlum var
ætíð kynnt um úrbætur en aldrei
minnst á að það hefði tekið trún-
aðarmenn margra mánaða þref að
ná fram lögmætum útbótum.
g) Í upphafi var rætt um að
fyrirtækið myndi ráða 70-80% Ís-
lendinga í störfin. Flestir þeirra
Íslendinga sem sóttu um störf
fengu engin svör, sama gilti um
Norðurlandabúa.
h) Fljótlega eftir að vinna hófst
á svæðinu gagnrýndu trún-
aðarmenn launakjör hjá Impregilo.
Fyrirtækið sagði að þetta væri
fjarri öllu sanni, en við nánari at-
hugun kom í ljós að launakjör
voru víðsfjarri lágmarkslaunum.
Þetta var leiðrétt eftir mikið hark
og með harla vafasömum aðferð-
um.
i) Öryggistrúnaðarmenn bentu
ítrekað á að öryggisvörnum væri
verulega ábótavant í gljúfrum. Við
frostleysingar væri hrun í íslensku
bergi langt umfram það sem
þekktist víða erlendis, þetta var
fyrst lagað eftir hörmulegt dauðs-
fall.
j) Trúnaðarmenn stéttarfélag-
anna bentu á að það væri umtals-
verður fjöldi erlendra verkamanna
á svæðinu án þess að hafa tilskilin
réttindi til aksturs á stórum vinnu-
vélum. Eftir nokkuð stapp kom
svar frá félagsmálaráðherra um að
á svæðinu hafi verið 645 útlend-
ingar. Erlendir stjórnendur vinnu-
véla væru 98 samtals. Í starfs-
mannaskýrslum kom fram að frá
upphafi framkvæmda hefði verið
1.660 erlendir menn við Kára-
hnjúka um lengri eða skemmri
tíma og 741 séu farnir heim. Í
þessu sambandi má benda á að ís-
lenskt fyrirtæki var á sama tíma
dregið fyrir dómstóla og sektað
um verulega upphæðir fyrir að
hafa notað starfsmenn á vinnu-
vélum án réttinda.
k) Trúnaðarmenn höfðu sam-
band við sýslumann á Seyðisfirði
og bentu á að samkvæmt starfs-
mannaskýrslum Impregilo væru á
annað hundrað erlendra iðn-
aðarmanna og samkvæmt lands-
lögum bæri honum að kanna hvort
þeir starfsmenn hefðu tilskilinn
starfsréttindi. Sýslumaður svaraði
6 mánuðum síðar þar sem hann
framvísaði rannsóknarrétti sínum
til trúnaðarmanna.
l) Í virkjanasamning eru ákvæði
um að fyrirtækjum beri að semja
við starfsmenn sína um bónusa
sem hafa verið um 25%. Eftir ára-
langt hark tókst að fá Impregilo
til þess að standa við þennan hluta
kjarasamnings.
m) Ítrekað kom fram fréttum að
birgjar hefðu lent í vandræðum
með uppgjör. Sum íslensk fyr-
irtæki gáfust upp á viðskiptum við
þá. Landsvirkjun þurfti stundum
að hlaupa til, sakir þess að und-
irverktakar voru komnir fram
brún gjaldþrots.
n) Sveitarfélög og ríkisskatt-
stjóri hafa kvartað undan því að
fyrirtækið greiði ekki til sam-
félagsins einsog önnur fyrirtæki.
Hér hef ég einungis talið upp
örfá helstu atriði sem trún-
aðarmenn og starfsmenn stétt-
arfélaga hafa glímt við.
Framkoma Impregilo við ís-
lenska starfsmenn virtust einkenn-
ast af því að hrekja þá úr starfi
svo grunnur væri á að ráða frekar
erlenda starfsmenn. Þessi listi er
ekki síður áfellisdómur yfir félags-
málaráðuneytinu og þeim stofn-
unum sem undir því eru.
Þjóðremba gagnvart
Impregilo?
Eftir Guðmund
Gunnarsson »Hér eru talinn ein-
ungis nokkur atriði
sem trúnaðarmenn
glímdu við. Þessi listi er
ekki síður áfellisdómur
yfir við komandi ráðu-
neytum
Guðmundur
Gunnarsson
Höfundur er formaður Rafiðn-
aðarsambandsins.
„ÞAÐ má vera að
ég hafi hlaupið á mig
þegar ég fullyrti að
rafmagn til stóriðju
hefði verið nið-
urgreitt.“ Svo mælir
Jón Bjarnason, land-
búnaðar- og sjáv-
arútvegsráðherra, í
svargrein til undirrit-
aðs þar sem gerð var
athugasemd við slíka
fullyrðingu af hálfu ráðherrans.
Ástæða er til að hrósa ráðherran-
um fyrir þessi orð. Ráðherrann
bendir reyndar í framhaldinu á
ýmis atriði úr vægast sagt um-
deildri áfangaskýrslu Sjónar-
randar um tengt efni, en hér verð-
ur ekki farið út í þá sálma.
Afnám niðurgreiðslna
Ráðherrann spyr hins vegar
ýmissa spurninga um núgildandi
raforkulög og vekur meðal annars
athygli á mikilli hækkun raf-
orkukostnaðar hjá tiltekinni fisk-
eldisstöð á nokkurra ára tímabili.
Því er til að svara að fyrir gild-
istöku raforkulaganna
frá árinu 2003, á
grundvelli Evróputil-
skipunar, voru við
lýði ýmiss konar nið-
urgreiðslur og íviln-
anir í íslensku raf-
orkukerfi. Fiskeldið,
sem ráðherrann nefn-
ir, naut raunar um
tíma mjög mikilla nið-
urgreiðslna á raforku
í sérstöku átaksskyni.
Því kemur ekki á
óvart að í einhverjum
tilvikum hafi raforkukostnaður
einhverra slíkra fyrirtækja hækk-
að mikið við innleiðingu sam-
keppnismarkaðar í framleiðslu og
sölu á raforku. Þá bendir ráð-
herrann á að garðyrkjubændur
séu ekki ánægðir með sinn raf-
orkukostnað. Því er til að svara að
þeirra helstu umkvörtunarefni
undanfarin misseri er lækkun nið-
urgreiðslna ríkissjóðs á dreifing-
arkostnaði til garðyrkjubænda,
auk þess sem þeir hafa nú lýst
áhyggjum af óljósum fyrirætl-
unum um orkuskatta.
Skiptar skoðanir voru á sínum
tíma við innleiðingu Evróputilskip-
unar í íslenskum raforkulögum ár-
ið 2003 og eflaust má deila um
ágæti ýmissa áhrifa þeirra. Ís-
lensk raforkufyrirtæki starfa hins
vegar að sjálfsögðu eftir gildandi
lögum og geta því ekki verið skot-
mörk athugasemda við áhrif gild-
andi laga. Sá vandi tiltekinna
greina sem ráðherrann fjallar um
er fyrst og fremst brottfall ýmissa
niðurgreiðslna og ívilnana, sem
rekja má til gildistöku nýrra laga.
Lögin koma þó ekki í veg fyrir
sértækar niðurgreiðslur úr rík-
issjóði á dreifingarkostnaði til til-
tekinna greina, samanber garð-
yrkjubændur, en slíkar
niðurgreiðslur eru auðvitað
ákvörðun stjórnvalda hverju sinni.
Ráðherra hrósað
Eftir Gústaf Adolf
Skúlason » Íslensk raforkufyr-
irtæki geta ekki ver-
ið skotmörk athuga-
semda við áhrif gildandi
laga
Gústaf Adolf Skúlason
Höfundur er aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Samorku, samtaka
orku- og veitufyrirtækja.
ALÞJÓÐAGJALD-
EYRISSJÓÐURINN
er byrjaður að setja
klærnar í holdið. Boð-
aður er niðurskurður í
heilbrigðiskerfinu og
þar með á Landspít-
alanum. Rætt er um
9% niðurskurð á LSH
árið 2010 og það gæti
þýtt að segja þyrfti
upp 4-500 manns um
leið og fjárlög landsins
öðlast gildi. Hvíslað hefur verið um
frekari niðurskurð næsta sumar.
Ljóst er að árin 2011 og 2012 þarf að
skera jafn mikið niður og árið 2010,
eða jafnvel meira. Það stefnir í að
700-1000 manns verði sagt upp á
LSH fyrir lok árs 2013. Það eru
nærri 20% af 5000 manna liðsafla
Landspítalans. Meðan Ísland fer eft-
ir prógrammi AGS mun þetta ger-
ast.
Ef við könnum sögu AGS þá er
hún ekki góð. Þau lönd sem hafa lot-
ið stjórn hans hafa upplifað mikinn
niðurskurð á velferðarkerfinu.
Stefna þeirra hefur leitt af sér lækk-
un launa, atvinnuleysi og gjaldþrot
heimila og fyrirtækja. Hagur al-
mennings í þessum löndum hefur
versnað verulega, sjúkdómar og
dauðsföll aukist.
Við skulum líta til nágranna okkar
í Lettlandi. Þeir fengu, eins og við,
auðveldan aðgang að lánsfé. Að-
allega frá sænskum bönkum. Úr
varð mikil bóla sem síðan sprakk.
Núna er þar kreppa og sænsku
bankarnir vilja fá skuldirnar end-
urgreiddar með vöxtum. AGS er
mættur á staðinn til að sjá til þess að
skuldirnar séu greiddar til baka með
niðurskurði og skattpíningu. Laun
kennara voru lækkuð um 25% 1.
september síðastliðinn. Skattar hafa
hækkað. Nú þegar er búið að loka 36
skólum og 13 sjúkrahúsum. Komu-
gjöld hafa aukist. Heilbrigð-
isráðherrann hefur jafnvel stungið
upp á því að greiða eingöngu fyrstu
tvo legudagana en síðan greiða sjúk-
lingarnir afganginn.
Forstjóri gasfélagsins
er búinn að gefa það út
að ef reikningar verði
ekki greiddir verði lok-
að fyrir gasið í vetur.
Ríkisstjórn Lettlands
reynir eftir bestu getu
þessa októberdaga að
slást við AGS. Lettar
eru reiðubúnir að skera
niður um 275 milljónir
latta en AGS krefst 500
milljóna niðurskurðar á
næsta ári. Lettar hafa
staðið upp í hárinu á
AGS nokkrum sinnum en ekki haft
erindi sem erfiði.
Ísland á ekki fyrir skuldum sínum
og því munu koma til meiri lán frá
AGS í náinni framtíð. Afleiðingin af
því verður afnám þeirrar heil-
brigðis- og félagsþjónustu sem við
höfum þekkt hingað til. Í öðrum
löndum sem AGS hefur stjórnað hef-
ur millistéttin snarminnkað, fátækt
aukist og örfáir verið ríkir. Er þetta
það sem við viljum? Er svona mik-
ilvægt að greiða skuldir óreiðu-
manna, skuldir sem þú og ég vissum
ekkert um fyrr en þær fóru fram yfir
eindaga?
Nei, segi ég. Lýsum yfir einhliða
greiðslustöðvun í 5-10 ár. 27 ríki
hafa gert það á síðustu 30 árum.
Ræðum við lánardrottnana og semj-
um um skuldirnar til langs tíma og
niðurfellingu á hluta þeirra. Notum
andrýmið til að byggja upp heilbrigt
atvinnulíf sem skilar afgangi í kass-
ann og er að öðru leyti sjálfbært.
AGS og Land-
spítalinn okkar
Eftir Gunnar Skúla
Ármannsson
Gunnar Skúli
Ármannsson
»Rætt er um 9% nið-
urskurð á LSH árið
2010 og það gæti þýtt að
segja þyrfti upp 4-500
manns um leið og fjár-
lög landsins öðlast gildi.
Höfundur er læknir.
EITT mál með þess-
ari þjóð hefur valdið
mér hvað mestri furðu
undanfarin ár – að
slepptu ýmsu því, sem
fram hefur farið í efn-
hagsmálum þjóð-
arinnar og leiddi til
„hrunsins“. Þetta mál
snýr að einstaklingi;
embættismanni í þjón-
ustu kirkjunnar, sr.
Gunnari Björnssyni, sóknarpresti á
Selfossi.
Sr. Gunnar, sem naut – og nýtur
enn – vinsælda og virðingar á meðal
flestra þeirra, sem hann var settur
til að þjóna, lenti í ámælismáli vegna
þess, sem kallað var siðferðisbrot.
Fagráð Þjóðkirkjunnar um siðferð-
isbrot tók málið fyrir og fann hann
sekan, en síðan fór málið fyrir dóm-
stóla landsins, þar sem það fór í
gegnum þau veraldlegu dómstig,
sem til eru í landinu, héraðsdóm og
hæstarétt, og á þeim báðum var
Gunnar lýstur sýkn saka og þannig
hreinsaður af því ámæli, sem á hann
var borið.
Nú skyldi maður ætla, að málinu
væri lokið og sr. Gunnar gæti aftur
tekið til starfa í söfnuði sínum í sam-
ræmi við köllun sína og skipun í
embætti. En viti menn, nú var mál-
inu enn vísað til annarrar kirkju-
legrar nefndar, að þessu sinni til Úr-
skurðarnefndar Þjóðkirkunnar, sem
setti saman langa greinargerð, þar
sem sr. Gunnar er í heild tekið lýstur
sýkn saka. Svo vill þó
til, að á einum stað í
greinargerðinni er rætt
um siðferði. Á þennan
stað hengja síðan fjöl-
miðlar umfjöllun sína
og láta sem nefndin
hafi úrskurðað í and-
stöðu við það, sem
dómstigin tvö kváðu á
um. Ekki nóg með það,
heldur gera kirkjuleg
yfirvöld það sama og
meina sr. Gunnari enn
að taka til starfa í því embætti, sem
hann er skipaður til.
Þetta mál hefur verið þvælt lengi.
Aldrei virðist hafa verið tekið á því
af sanngirni og í ljósi niðurstaðna
dómstóla. Enda er ekki annað að sjá,
en stefnan hafi ætíð verið sú, að
koma sr. Gunnari frá embætti hvað
sem í skærist. Slíkt hlýtur að teljast
að minnsta kosti ámælisvert, enda
líkist allur ferill málsins því, sem
kallað er einelti. Slíkt ætti að vera
langt neðan við það, sem við-
urkvæmilegt getur kallast af hálfu
yfirvalda kristni í landinu og því
sannarlega mál til komið að linni.
Einelti – eða hvað?
Eftir Hauk
Ágústsson
Haukur Ágústsson
»Mál sr. Gunnars
Björnssonar á Sel-
fossi hefur þvælst allt of
lengi. Er ekki mál til
komið að linni?
Höfundur er kennari á eftirlaunum.