Saga - 1975, Side 8

6
SIGURÐUR RAGNARSSON
um framtíðarþróun íslenzks þjóðfélags. Heiftarlegar deil-
ur urðu um skeið um það hverjum bæri eignar- og hag-
nýtingarréttur á vatnsorku, ríkinu eða einstökum mönn-
um. Einkum urðu deilur þessar hatrammar í tengslum við
starf milliþinganefndar í fossamálinu (fossanefndarinnar)
sem sat á rökstólum 1917—1919. Á þeim misserum voru
íslenzk stjórnmál mjög í deiglunni og jafnframt voru á
döfinni ýmis stórfelld framkvæmdaáform í fossamálinu,
enda var það svo, að gerðar voru ákveðnar tilraunir til að
koma meiri festu á flokkakerfið í landinu og íslenzk stjórn-
mál almennt á grundvelli ólíkrar afstöðu til fossamálsins.
Þetta var einkum áberandi í kosningabaráttunni fyrir
alþingiskosningamar 1919.
Samantekt sú, sem hér birtist, ber fyrirsögnina Inni-
lokun eða opingátt. Þættir úr sögu fossamálsins. I þeirri
fyrirsögn felst að sjálfsögðu að fossamálinu verða ekki
gerð nein tæmandi skil hér á eftir, heldur verður leitazt
við að sýna í hnotskurn stöðu málsins og þau viðhorf
sem uppi voru til þess í þjóðfélaginu árið 1917, er það bar
að höndum þings og þjóðar með nærgöngulli hætti en verið
hafði um nokkurt skeið. Afmörkun efnisins er því fyrst
og fremst í tíma, því að flestir þeir þættir, sem mest var
um rætt 1917, voru einnig á dagskrá með einum eða öðrum
hætti, þegar fossamálið var á dagskrá í annan tíma.
I. Upptök fossamálsins 1917.
Ráðuneyti Jóns Magnússonar tók við völdum hinn 4.
janúar 1917. Eitt fyrsta málið, sem kom til meðferðar á
þingi eftir valdatöku stjórnarinnar, var tillaga til þings-
ályktunar um einn anga fossamálsins. Með tillöguflutningi
þessum má segja að málið kæmist á dagskrá hjá þingi og
stjórn og þaðan vék það ekki næstu misseri. Flutnings-
maður ofangreindrar tillögu til þingsályktunar, sem flutt
var í neðri deild alþingis, var Gísli Sveinsson, þm. Vestur-
Skaftafellssýslu, en hann tilheyrði flokki langsummanna.
Tillagan var svohljóðandi: