SunnudagsMogginn - 17.01.2010, Side 50

Þ
eir landsmenn sem sáu Sex í sveit í Borgarleik-
húsinu á sínum tíma gleyma þeim farsa líklega
ekki svo glatt. Rúmur áratugur er síðan verkið
var frumsýnt, en áhuginn var slíkur að tjaldið
var ekki dregið fyrir í síðasta skipti fyrr en að loknu
fjórða leikárinu.
Leikfélag Akureyrar bauð upp á Fló á skinni veturinn
2007 til 2008, aðsóknarmet félagsins var þá slegið, sýn-
ingin í framhaldinu seld í Borgarleikhúsið þar sem hún
gekk í allan fyrravetur og sýningar hefjast á ný síðar á
þessu leikári.
Svo eru það Fúlar á móti; sú sýning var fyrst sett upp á
Akureyri, var sýnd í óperunni í vor, færð í Loftkastalann
í haust og þessar fúlu þrjár verða aftur á ferðinni í húsa-
kynnum Leikfélags Akureyrar um páskana.
Hvers vegna þessi upptalning? Jú, María Sigurð-
ardóttir hefur leikstýrt öllum sýningunum.
María er nú leikhússtjóri Leikfélags Akureyrar og var
sjálf við stjórnvölinn við uppsetningu 39 þrepa sem
frumsýnd voru um síðustu helgi og miðað við fyrstu
viðbrögð má reikna með að sú gamansýning verði lengi
á fjölunum eins og hinar.
Mannlífsrannsóknir
Hver skyldi vera galdurinn við að setja upp gamansýn-
ingu þannig að hún slái í gegn? Eða er það kannski eng-
inn galdur? Hvers vegna hefur Maríu vegnað svona vel?
„Þetta er mjög merkilegt vegna þess að ég hef aldrei
verið gamanleikkona,“ segir hún. Kveðst hún þvert á
móti miklu frekar vera dramaleikkona, meira að segja
dálítið góð, og „ég hef alltaf fílað þannig verk í tætlur.“
En hún segist alla tíð hafa velt fólki mikið fyrir sér og
það skipti miklu máli. „Ég var mjög meðvituð um það,
alveg frá því ég var í skólanum, og ég hef alltaf umgeng-
ist „venjulegt“ fólk og átt vini sem hafa unnið langt frá
leikhúsi; bændur, sjómenn … Fólk alls staðar að úr þjóð-
félaginu. Það er mikilvægt að þekkja fólk og vita hvernig
það hugsar. Leikstjóri nýtir sér ósjálfrátt slíka vitneskju
og beinir sýningunni til fólks sem hann veit að er til.
Áhorfendur þurfa að geta samsamað sig leikritinu. Þess
vegna er aðalgaldurinn kannski sá að þekkja venjulega
Íslendinga.“
Listamaðurinn hefur þannig úr miklu meira að moða
við persónusköpun en ella, segir María.
„Eitt af verkefnunum í Leiklistarskólanum á sínum
tíma var að við settumst niður úti í bæ, t.d. á veit-
ingastaðnum á Umferðarmiðstöðinni, og fylgdumst með
einhverjum ókunnugum. Skrifuðum hjá okkur punkta;
hvernig ætli sé heima hjá þessum? Við hvað ætli hann
vinni? Í skólanum daginn eftir lékum við svo karakter-
inn eins og hann kom okkur fyrir sjónir og hinir nem-
endurnir áttu að geta sér til um viðkomandi.“
Maríu fannst þetta skemmtilegt. Áhuginn á mannlífs-
rannsóknum jókst á þessum tíma og við uppsetningu
gamanleikja reynir leikstjórinn María að ímynda sér
hvað fólki þyki fyndið. „Það er meðal annars mitt hlut-
verk, þegar líða fer að frumsýningu, að sitja úti í sal og
meta hvað venjulegum Íslendingi finnst. Ég þarf að geta
sett mig í spor þeirra sem koma og sjá verkið.“
María játar því að þótt grínið sé í hávegum haft megi
hlutirnir nefnilega ekki fara úr böndunum. „Ef áhorf-
andinn kannast við persónurnar eða finnst þær trúverð-
ugar trúir hann frekar aðstæðunum, þótt þær séu fárán-
legar. Það þarf því að passa að ekki sé farið yfir strikið.“
Lygi og framhjáhald …
Sex í sveit var fyrsta verkið sem María leikstýrði í at-
vinnuleikhúsi og því vart hægt að hugsa sér betri byrjun
enda um að ræða besta farsa sem hún þekkir. Verkið er
upprunalega franskt en þau María notuðu breska leik-
gerð sem Gísli Rúnar Jónsson þýddi og staðfærði.
„Ég fer ekkert í grafgötur með það að ég var með
rosalega gott fólk með mér; Gísla Rúnar, Eddu Björg-
vinsdóttur, Halldóru Geirharðsdóttur og fleiri – öll vön
að vinna við farsa, og ég lærði mjög mikið af þeim.“Í
framhaldinu setti María upp fleiri verk fyrir Borgarleik-
húsið og um skeið voru þrjú af „hennar“ verkum sam-
tímis á fjölunum; Pétur Pan og Fegurðardrottningin frá
Línakri, auk farsans.
Þegar leikrit er sett upp er textinn fyrir hendi en svo
þarf að búa til aðstæðurnar; í farsa er fjallað um venju-
legt fólk við fáránlegar aðstæður og það er oft miklu erf-
iðara, bæði fyrir leikara og leikstjóra, en hefðbundið
stofudrama þar sem lífið er frekar sýnt eins og það er í
raun og veru, segir María.
„Venjuleg uppskrift að góðum farsa er lygi og
framhjáhald og í Sex í sveit eru svo mörg lög af hvoru
tveggja að karakterarnir eru á endanum komnir í hring
og vita varla lengur hverju þeir lugu og við hvern þeir
héldu! Ég var lengi að átta mig á hlutunum í undirbún-
ingnum en það var mjög spennandi; vinna leikstjórans
er ekki bara með leikurunum heldur þarf hann að kynna
sér verkið vel áður, allar persónurnar, og svo þarf að
huga vel að aðstæðum.“
Út í leikstjórn til að hafa vinnu
María segir fyrstu viðbrögð listamannanna sjálfra gefa
góða vísbendingu um það hvernig gamanleikjum er tek-
ið af áhorfendum. „Við grétum úr hlátri fyrsta daginn
sem við lásum Fló á skinni saman, allt starfsfólkið sem
kom að sýningunni, það gerðist líka hjá okkur núna í 39
þrepum og það er dálítið merkilegt að velta þessu fyrir
sér; maður les verkið, fer svo út í mikla vinnu við að
greina það, tekur það í sundur og setur saman aftur, en
strax í byrjun skynjuðum við nokkurn veginn hvernig
viðbrögðin yrðu á frumsýningu.“
María var orðin 25 ára þegar hún fór í Leiklistarskól-
ann. Eftir nám lék hún um tíma en sneri sér að mestu
leyti að leikstjórn fljótlega. „Þegar ég kom út úr skól-
anum lék ég aðeins, m.a. með Alþýðuleikhúsinu, en það
var ekki þannig að maður hoppaði auðveldlega inn í
leikhúsin. Ég fór því að leikstýra hjá áhugamanna-
félögum til þess að hafa vinnu og hef reyndar unnið við
leiklist samfleytt síðan ég útskrifaðist.“
Hún segist hafa haft það á bak verið eyrað alveg frá því
hún hóf leiklistarnámið að ef til vill yrði hún að nýta
námið í annað en leika, til dæms í kennslu eða leik-
stjórn. „Ég vissi að ég yrði að hafa eitthvað í bakhönd-
inni og hugsaði mikið um það.“
Þáttaskil urðu í lífi Maríu þegar hún var beðin um að
leikstýra á Húsavík 1987. „Í vinnunni kynntist ég
manni, sem ég fór síðar að búa. Við eignuðumst fljótlega
son og ég flutti norður.“
Í byrjun leikstjóraferilsins var hún stödd álíka langt
frá gríninu og mögulegt er, verkið var Ofurefli, þar sem
fjallað er um dauðvona fólk; bið þess eftir dauðanum.
Þetta eru ólíkir einstaklingar sem fá ekki að vera heima
heldur dvelja í einhvers konar sumarhúsum fyrir utan
sjúkrahúsið og fjallað er um hvernig hinir dauðvona, og
nánustu aðstandendur, taka á málinu.
„Uppáhaldsverkin mín, fyrir utan góðan farsa, eru
Leiklist
Skapti Hallgrímsson
skapti@mbl.is
Að þekkja
venjulegt fólk
María Sigurðardóttir hefur leikstýrt
nokkrum gamanleikjum sem slegið hafa í
gegn og viðbrögð við þeim síðasta, 39
þrepum hjá LA, benda til þess að þar hafi
hún enn einu sinni hitt í mark. Hver er
galdurinn? Eða er kannski enginn galdur?
39 þrep; Þrúður Vilhjálmsdóttir og Jóhann G. Jóhannsson.
María Sigurðardóttir leikhússtjóri og leikstjóri: Ef áhorfandinn kannast við persónurnar eða
finnst þær trúverðugar trúir hann frekar aðstæðunum, þótt þær séu fáránlegar.
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
50 17. janúar 2010
Lesbók