SunnudagsMogginn - 17.01.2010, Side 51

einmitt leikrit eins og Ofurefli og Fegurðardrottn-
ingin frá Línakri; verk sem eru hádramatísk og
snerta mann svo mikið að maður er með tárin í aug-
unum, en eru þó launfyndin. Inn á milli koma
kringumstæður sem eru hryllilega fyndnar svo
maður bæði hlær og grætur.“
Eftir að Reykjavíkurbarnið María var fastráðin við
Þjóðleikhúsið veturinn 1988 til 89, flutti hún norð-
ur, lék í Húsi Bernörðu Alba hjá LA, en settist svo að
á Laugum í Reykjadal og hefur verið með annan fót-
inn þar síðan, vegna þess að sonur hennar hefur
mikið verið þar hjá föður sínum og fólkinu hans.
Æðisleg tilfinning
María segist vera mjög nákvæmur leikstjóri; hún
hugi mikið að minnstu smátriðum sem sé ekki síst
mikilvægt í farsa. Þar gerist allt svo hratt að tíma-
setningar skipti miklu máli. En hún kveðst sveigj-
anleg. Segir suma leikstjóra leggja af stað með sýn-
inguna niðurnjörvaða í huganum strax frá byrjun;
þeir viti nákvæmlega hvernig þeir vilji að útkoman
verði, og hviki ekki frá því. „Ég sé auðvitað stykkið
fyrir mér á ákveðinn hátt en ég gef leikurunum
mikið frelsi, án þess þó að missa nokkurn tíma sjón-
ar á því hvert við erum að fara. Ég hef trú á því að
það sé besta leiðin til að búa til góða leiksýningu.
Þetta er samvinna. Ef ég stoppa leikarana af og læt
þá gera nákvæmlega eins og ég vil hafa hlutina
finnst mér ég loka of mikið á þeirra sköpun.“
Með þessari aðferð fái hún leikarana miklu frekar
með sér og þá verði útkoman mun betri en ella. „Ég
fæ líka fullt af hugmyndum frá þeim sem ég myndi
ekki fá ef ég útilokaði sköpunarkraft þeirra.“
Stundum finnist henni það sem leikarnir leggja til
ekkert fyndið, „en ég er alltaf til í það og tel það
reyndar nauðsynlegt. Og oft virkar það vel, sem ég
hélt að gengi ekki. Maður lærir líka af reynslunni
hvað maður er takmarkaður að vissu leyti.“
Þegar leikrit er sett á svið eru leikarar og leikstjóri
í raun í fullkominni óvissu um það hvernig við-
brögðin verða. En þegar viðtökurnar eru góðar og
salurinn fullur af fólki sýningu eftir sýningu hlýtur
að fylgja því mikil vellíðan.
María jánkar því. „Það er meiriháttar. Ég man t.d.
eftir því að ég fór oft að sjá Sex í sveit, til að sjá hvort
allt væri ekki eins og það ætti að vera, sat efst í
Borgarleikhúsinu og það var æðisleg tilfinning að
horfa yfir salinn og heyra hve fólk hló mikið. Það
gefur manni mikið að fólk gangi brosandi út eftir
leiksýningu.“
María útskrifaðst sem leikari 1983 og hefur unnið
við leiklist allar götur síðan, sem fyrr segir. En hún
hefur fengist við ýmislegt annað samhliða. „Ég vann
við setningu á Mogganum, Þjóðviljanum og í Odda,
var prófarkalesari á Tímanum, og vann í bændagist-
ingu á Laugum, svo ég nefni dæmi. Ég hef sem sagt
fengist við margt annað en leiklistina og það er mjög
mikilvæg reynsla.“
Eins og hún nefndi áður; það að þekkja hinn
venjulegan Íslending skiptir svo miklu máli.
„Eftir að ég útskrifaðist sá ég oft að leikarar um-
gengust mikið hverjir aðra; fólk æfði saman á dag-
inn, lék á kvöldin eða fór saman á bar. Alltaf sami
hópurinn saman. Ég passaði ekki inni í það munstur
og held að ef sama fólkið er alltaf saman hætti það að
skapa persónur utan úr samfélaginu í leiklistinni; þá
er að minnsta kosti hætta á því að fólk fari að búa til
karaktera eftir fólkinu í þessum þrönga hópi eða
jafnvel úr öðrum verkum sem það hefur leikið í.“
Sumt of viðkvæmt eftir 2007
Að lokum er fróðlegt að spyrja að því hvort það sé
breytingum háð hvað virkar í gamanleikjum. Þykir
það sama t.d. fyndið nú eftir hrun og áður?
„Sum leikrit verða gamaldags en annað gengur
alltaf, til dæmis Fló á skinni,“ segir María.
„Ég velti því áreiðanlega meira fyrir mér eftir
2008 hvað virkar. Samfélagið okkar í dag er af-
skaplega viðkvæmt og við fundum til dæmis, þegar
við sýndum Fúlar á móti, Edda Björgvins, Helga
Braga, Bryndís Jakobsdóttir og ég, að brandarar um
kreppuna og bankahrunið virkuðu ekki. Þetta þótti
fyndið að vissu leyti fyrst í stað en þegar á leið
fannst fólki þessi mál eiginlega of sorgleg og við-
kvæm til að hægt væri að gera grín að þeim.“
Hún segist reyndar sannfærð um að þótt fólk þurfi
upplyftingu, farsa og söngleiki sé það ekki nóg. „Ég
hef fundið að fólk hefur mikinn áhuga á að fara í
leikhús eftir hrunið; leikhús er mjög innihaldsrík
skemmtun og þrátt fyrir allt vill fólk líka sjá alvör-
una eins og til dæmis í Lilju hjá okkur vetur. Leik-
húsið þarf að spanna allan skalann.“
Uppáhalds-
verkin mín, fyrir
utan góðan
farsa, eru há-
dramatísk verk
sem snerta mann svo
mikið að maður er
með tárin í augunum,
en eru þó launfyndin.
Inn á milli koma
kringumstæður sem
eru hryllilega fyndn-
ar svo maður bæði
hlær og grætur.
Brugðið á leik í uppklappi Flóar á skinni í Samkomuhúsinu á Akureyri; Margrét Helga Jó-
hannesdóttir, Þráinn Karlsson, Randver Þorláksson, Valdimar Flygenring, Guðjón Davíð
Karlsson og Aðalsteinn Bergdal.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Sex í sveit; Guðlaug Elísabet Ólafsdóttir, Halldóra Geirharðsdóttir og Gísli Rúnar Jónsson.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
17. janúar 2010 51
María hefur mikið starfað við gerð kvikmynda. Sá ferill hófst
þegar hún var aðstoðarleikstjóri Hrafns Gunnlaugssonar í Hin-
um helgu véum en síðan starfaði hún mest með Friðriki Þór
Friðrikssyni. Kvikmyndirnar losa tuginn, þar af leikstýrði hún
sjálf dans- og söngvamyndinni Regínu.
Árið 1992 leikstýrði María Gaukshreiðrinu hjá Leikfélagi
Húsavíkur og það varð til þess að hún lenti í bíóbransanum.
„Sýningin þótti rosalega góð hjá áhugamannaleikhúsi, okkur
var boðið með hana suður og eftir að Hrafn Gunnlaugsson sá
sýninguna hringdi hann í mig og sagði að fyrst ég gæti stýrt
áhugamönnum svona vel hlyti ég að geta leikstýrt börnum! Ég
varð svo aðstoðarleikstjóri hjá honum í Hinum helgu véum, þar
sem 10 ára strákur fór með aðalhlutverkið.“
Henni þykir gríðarlega gaman að vinna við gerð kvikmynda.
Sú fyrsta sem hún vann að með Friðriki Þór var Bíódagar en
þægilegast var vinnan líklega við Cold Fever. Hvers vegna? „Þá
voru engir stórir barnahópar til að hafa hemil á!“ segir hún og
hlær.
„Það var líka mjög skemmtilegt að vinna að Djöflaeyjunni.
Leikararnir voru mjög góðir og fyrirkomulagið var þannig að ég
æfði senurnar með þeim – var leiklistarleikstjóri en Friðrik hafði
svo að sjálfsögðu lokaorðið í tökunum. Aðstoðarleikstjórar eru
yfirleitt ekki í þessu hlutverki heldur frekar í tækni og skipulagi,
en ég er ómöguleg í því! Þessi vinna var mikil áskorun fyrir mig.“
Eftir að María hafði einvörðungu fengist við kvikmyndir í tölu-
verðan tíma fékk hún hringingu frá Þórhildi Þorleifsdóttur, þá-
verandi borgarleikhússtjóra. Tilboðið hljóðaði upp á að leikstýra
farsa – Sex í sveit. Þar með hófst ævintýrið fyrir alvöru.
Gaman að búa til bíómyndir