SunnudagsMogginn - 17.04.2011, Blaðsíða 16

16 17. apríl 2011
banka, gengið hafði verið frá
því formlega, en svo dró Sam-
herji sig út. Ollu samstarfs-
örðugleikar því?
„Nei, ég ber gríðarlega virð-
ingu fyrir því sem Samherja-
menn hafa byggt upp af krafti
og dugnaði, hef ekkert nema
gott um það að segja. Við vor-
um kannski ekki alveg með
sömu sýn á öllum málum en
það voru engir stórkostlegir
árekstrar eða vandamál; þeir
einfaldlega ákváðu að draga
sig í hlé og aðrir héldu ótrauð-
ir áfram. Ég hefði gjarnan vilj-
að sjá þá með í hópnum en úr
því varð ekki og það breytti
engu um heildarniðurstöð-
una.“
Hann segir að ekkert eitt at-
riði hafi gert útslagið. „Þetta
þróaðist með okkur í um-
ræðunni um ákveðin stefnu-
mál. Nú eru þessir 5,5 millj-
arðar fullfjármagnaðir og búið
að greiða þá inn í reiðufé í
bankann. Það er því búið að
loka hringnum. Þetta er fyrsta
skrefið, við munum leita leiða
til að efla bankann enn frekar
og stefnum að skráningu inn-
an þriggja ára.“
Fengur að fá Þorstein
Eignum MP banka var skipt
upp þannig að eignirnar í
Úkraínu tilheyra eignarhalds-
félagi í eigu gömlu hluthaf-
anna en starfsemin á Íslandi
og í Litháen er alfarið í eigu
nýju hluthafanna. Svar Skúla
er stutt er hann er spurður
hvort ekki hafi verið áhugi hjá
nýju hluthöfunum fyrir eign-
unum í Úkraínu.
„Nei.“
En hvað um Litháen?
„Í Litháen rekum við lítið
útibú með fjárfestingabanka-
starfsemi og lífeyrissjóðafélagi
sem hefur gengið ágætlega.
Það hefur vaxið og dafnað vel,
lífeyrissjóðsgreiðslur eru til-
tölulega nýtilkomnar í Litháen
og við munum halda áfram að
sinna því.“
Það vekur athygli að Þor-
steinn Pálsson, fyrrverandi
forsætisráðherra, ritstjóri og
sendiherra, hefur verið ráðinn
stjórnarformaður MP banka,
en hann hefur enga reynslu af
bankarekstri. „Það var gríð-
arlegur fengur að fá Þorstein í
hópinn,“ segir Skúli. „Ég lagði
mikið upp úr því strax í upp-
hafi, þegar við kynntum málið
fyrir fjárfestum, að hlutirnir
yrðu gerðir öðruvísi en hingað
til, þar með talið að meirihluti
stjórnar yrði skipaður óháðum
og stjórnarformaður yrði
óháður.
Þó að Þorsteinn hafi ekki
reynslu úr bankaheiminum
sem slíkum hefur hann mikla
og víðtæka reynslu úr stjórn-
sýslunni, er lögfræðingur að
mennt og gríðarlega traustur
og vandaður í einu og öllu. Ég
hef sagt við Þorstein að þó að
við séum ekki alltaf sammála
beri ég og hafi alltaf borið
virðingu fyrir því sem hann
hefur skrifað eða lagt til. Ég
held að flestir séu sammála
um að hann lætur ekkert frá
sér nema að vel ígrunduðu
máli. Og að hafa slíkan stjórn-
arformann, sem hefur yfirum-
sjón með stjórninni og þar af
leiðandi bankanum í heild
sinni, er gríðarlega mikils
virði.“
Skúli segir mikilvægt
að stilla væntingum í
hóf og gera heilbrigðar
arðsemiskröfur.
É
g ólst upp í Svíþjóð en flutti heim á unglingsaldri, fór fyrst í
Hagaskóla og svo í MH,“ segir Skúli Mogensen sem er fædd-
ur árið 1968. „Ég er þar af leiðandi KR-ingur. Ég fór svo sem
skiptinemi til Bandaríkjanna og hef enn ekki jafnað mig á
því, ef marka má orð móður minnar, því þar fékk ég viðskiptabakt-
eríuna. Ég bjó hjá frumkvöðli í San Diego í Kaliforníu og það opnaðist
nýr heimur fyrir mér.“ Skúli var um tvítugt þegar hann stofnaði Oz
með Guðjóni Má Guðjónssyni sem var enn yngri eða sautján ára. „Ég
byrjaði í heimspeki í Háskóla Íslands og hef alltaf haft á stefnuskránni
að setjast aftur á skólabekk á gamals aldri og klára hana, en ég hætti á
öðru ári og helgaði Oz alla krafta mína.“
– Mér skilst þú hafir fjárfest í hlutabréfum þegar í menntaskóla?
„Já, það gekk á ýmsu og magnað hversu margt hefur breyst. Þegar
ég fór út árið 1985 voru höft sem kváðu á um að Íslendingar mættu
ekki eiga eða fjárfesta í hlutabréfum erlendis. En ég fór með spariféð
með mér, það var svolítið flókið ferli þó að þetta væru ekki háar upp-
hæðir, og stofnaði reikning hjá miðlara 17 ára gamall. Þetta var það
frumstætt á þessum tíma að þegar heim var komið þurfti ég að reiða
mig á þriggja daga gömul Wall Street Journal-blöð í Eymundsson. Ef
eitthvað mikið var að gerast hringdi ég í miðlarann, það var dýrt að
hringja á þeim tíma, eða lét hann hringja í mig. Seinna sá ég að miðl-
arinn þjónustaði mig vel, því fjölskyldan sem ég bjó hjá úti var efna-
fólk og ég naut góðs af því. En á þeim tíma fannst mér ég vera stór
viðskiptavinur. Það má segja að ég hafi fjárfest í hlutabréfum alveg
síðan þá og fylgst náið með mörkuðum.“
– Umhverfi fyrirtækja átti eftir að breytast mikið?
„Á þessum tíma voru engir áhættufjárfestingarsjóðir til hér á landi
og þekking á slíkum fjárfestingum takmörkuð. Það var því með ólík-
indum hvað atburðarásin varð hröð. Rifjað var upp um daginn að MP
banki er í sama húsnæði og Kaupþing var í árið 2000 en þá var eigið fé
Kaupþings 4,6 milljarðar og við erum að leggja 5,5 milljarða inn í MP
banka. Við lítum á það sem tiltölulega lítinn banka en sjö árum seinna
hafði eigið fé Kaupþings rúmlega hundraðfaldast og var komið yfir
500 milljarða. Það er ævintýraleg aukning og gefur auga leið að slíkt á
sér ekki stað nema teflt sé ansi djarft. En ég held líka að það eigi eftir
að koma á daginn að bankarnir gerðu margt gott framan af og það var
sorglegt að sjá kerfið fara á hliðina. Mér finnst líka leitt að talað sé
niður til þess öfluga fólks sem vann yfirleitt mjög gott starf hjá bönk-
unum. Það er reynslunni ríkara og á framtíðina fyrir sér.“
– Það töpuðu margir á Oz á gráa markaðnum á sínum tíma.
„Við tókum aldrei þátt í viðskiptum á gráa markaðnum. Forsagan
var sú að það vakti töluverða athygli þegar japanskir fjárfestar fjár-
festu í Oz um 1996 og svo fórum við að vinna með símafyrirtækinu
Ericsson árið 1997 sem fjárfesti myndarlega í Oz eða fyrir 13 milljónir
dollara árið 1999. Um þetta leyti var mikil pressa á okkur að hleypa
innlendum fjárfestum að. Við ræddum við alla banka á Íslandi og FBA
og Landsbankinn komu með hagstæðasta tilboðið. En það var hluta-
fjáraukning og við Guðjón seldum aldrei neitt einasta hlutabréf á
markaðnum, hvorki þá né nokkurn tíma síðar. Við seldum eingöngu
bréf til erlendra fagfjárfesta og innlendra fjármálastofnana en af því
eftirspurnin var mikil seldu bankarnir til sinna viðskiptavina og
þannig myndaðist þessi grái markaður. Það var mjög óheppilegt að
almenningur skyldi fara inn á þennan markað þó að einhverjir högn-
uðust því bréfin sveifluðust mikið. Og auðvitað var sárt að horfa á
vini, vandamenn og fjölskyldu tapa á þessum viðskiptum. En það var
aldrei okkar markmið að skrá þessi bréf eða að almenningur tæki þátt
í viðskiptum með þau.“
– Ég hef heyrt það frá fyrrverandi starfsmönnum Oz að fólk komi
oft til þeirra og spyrji í hverju Oz hafi eiginlega sérhæft sig?
„Það er von þú spyrjir,“ segir Skúli og hlær. „Við vorum náttúrlega
ungir og brattir og kannski má segja að stærstu mistök Oz framan af
hafi verið að vera iðulega á undan markaðnum, áður en almenningur
hafði tæknilega getu til að fylgja því eftir. Í fyrsta fasa vorum við með
framsæknar þrívíddarlausnir og eingöngu öflugustu tölvur réðu við
þær sem þýðir að markhópurinn var mjög afmarkaður. Við fengumst
áfram við samskiptalausnir og næst fórum við á farsímamarkaðinn
með tækni sem greiddi fyrir samskiptum í rauntíma á milli tölvu og
farsíma, í raun „instant messaging“ sem síðan varð allsráðandi. Oz
var í fremstu röð og þróaði vöruna iPulse í samstarfi við Ericsson sem
náði vinsældum á Íslandi. Stærstu mistökin þá voru að reiða sig of
mikið á Ericsson, þrátt fyrir að það væri eitt stærsta fyrirtæki á Norð-
urlöndum, því þegar netbólan sprakk lenti Ericsson í hremmingum,
eins og meira og minna öll símafyrirtæki í heiminum, og fækkaði
starfsmönnum sínum úr 120 þúsund í 50 þúsund og hlutabréf í félag-
inu lækkuðu um 97%. Það bitnaði samstundis á okkur því þeir sögðu
upp samningnum og fyrir vikið lækkuðu tekjur okkar á einni nóttu
um 95%. Þá störfuðu 250 hjá Oz í Svíþjóð, Boston og á Íslandi og þeim
fækkaði á endanum í 20. Það er það erfiðasta sem ég hef glímt við.“
– Oz fluttist svo til Kanada?
„Sumarið 2002 vorum við komin með litla starfsstöð þar og reynd-
um að bjarga því sem bjargað varð. Fjárfestingar í tæknigeiranum
voru takmarkaðar og fjárfestar brenndir. Veturinn 2002-3 varð ljóst
að við næðum ekki að fjármagna okkur, Landsbankinn hafði veitt fé-
laginu lánalínu og úr varð að hann tók félagið yfir. Þar með þurrk-
aðist út hlutaféð, hlutur minn og annarra, og það voru gríðarleg von-
brigði.
Landsbankinn stofnaði nýtt félag í Kanada og ákvað að láta reyna á
það hvort hægt væri að endurreisa félagið. Í lok árs 2003 vildi Lands-
Heimurinn var fljótur að jafna