SunnudagsMogginn - 17.04.2011, Blaðsíða 45

17. apríl 2011 45
Í
bókaþætti breska ríkissjónvarpsins fjallaði einn gesta
um þær bækur sem fólk læsi í raun og veru, sem var þá
sett fram sem um væri að ræða allt öðruvísi bækur en
það ætti að lesa eða vert væri að lesa. Það er nefnilega svo
að mörgum finnst sem bækur eigi helst að vera fræðandi og
lærdómsríkar, en þær þurfi ekki endilega að vera skemmti-
legar. Það fannst til að mynda einum gesti þáttarins sem sagði
að það að lesa bækur ætti að vera því líkast að sitja á skólabekk
– þær væru til að læra af en ekki endilega til skemmtunar.
Af þessum þætti hefur spunnist nokkur umræða í Bretlandi,
en þó ekki bara um þáttinn, heldur það hvernig sífellt sé talað
niður til þeirra sem lesa aðrar bækur en þær sem njóta við-
urkenningar bókmenntafræðinga
og þeirra sem um bækur fjalla á
opinberum vettvangi. Dæmi um
það sögðu menn þá staðreynd að
sá liður bókmenntaþáttarins sem
viðkomandi viðmælandi kom fram
í hét einmitt: „En hvað lesa þau í
raun og veru“ – og þá augljóslega
með vísun til þess að fólk sé al-
mennt að lesa annað en það segist
lesa og þá um leið annað en það
ætti að lesa.
Einn þeirra sem tekið hafa þátt í
þessari umræðu, og þá til að gagnrýna að það bókmenntaform
sem hann hefur dálæti á, vísindaskáldskapur, er aldrei haft
með þegar meta á bækur til verðlauna og umfjöllunar,
benti á það hvernig menn hafa reynt að greina tilteknar
bækur sem literary fiction eins og það kallast upp á ensku, en
þegar rýnt er í þann sérkennilega merkimiða er eiginlega ekki
hægt að snara honum nema sem bókmenntalegar bókmenntir.
Nú er það svo að bækur sem eru fræðandi og lærdómsríkar
geta líka verið skemmtilegar eins og þeir þekkja sem lesa sér til
skemmtunar – það eru einmitt oft þær bækur sem sitja í manni
og maður gluggar í aftur og aftur. Eins vita þeir sem eitthvað
lesa að ráði að oft er mesta sannleikann að finna í skáldskap,
þann sannleika sem talar beint til okkar og við skiljum dýpri
skilningi en margt annað sem ber á góma.
Það má líka læra af leiðinlegum bókum, en vandinn er sá að
stundum þegar maður hefur þrælað sér í gegnum torf, elt
óendanleg langar setningar, kafað í greinarmerkjalaust hug-
myndahaf í leit að perlum kemst maður að því að þar var ekk-
ert að finna eftir allt saman – bókin bauð ekki upp á neitt
nema leiðindi (sem er vissulega lærdómsríkt í sjálfu sér –
muna: aldrei lesa meira eftir viðkomandi).
Málið er ekki flókið að mínu viti: Þær bækur sem njóta vin-
sælda njóta þeirra aðallega fyrir að að þær eru skemmtilegar og
/ eða spennandi. Stundum eru þær líka vel skrifaðar og sumar
meira að segja betur skrifaðar en margt það sem menn vilja
kalla bókmenntalegar bókmenntir.
Enn og aftur: Lífið er of stutt til að eyða því í lestur á leið-
inlegum bókum. Þó að þær séu lærdómsríkar.
Bókmennta-
legar bækur
Orðanna
hljóðan
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
’
Eins vita
þeir sem
eitthvað
lesa að ráði að
oft er mesta
sannleikann að
finna í skáld-
skap.
H
ér segir af Stúfi trölla-
strák, syni Grýlu sem
dvelur í Esjunni hjá
fósturforeldrum sín-
um þeim Ófríðu og Lumma.
Snáði er að byrja í skóla og eign-
ast þar góða vini af mannakyni,
enda hjartahlýr með afbrigðum.
Hann og vinir hans lenda í ýms-
um ævintýrum, spá mikið og
spekúlera og höfundur flettir of-
an af ýmsum málum með sam-
visku barnssálarinnar að vopni,
hvort sem það eru vangaveltur
um umhverf-
ismál, fé-
græðgi, tilvist
Guðs eða jóla-
sveina. Þetta
er fyrsta bók
Helgu og
henni tekst
ágætlega upp,
söguþráð-
urinn á það til að vera holóttur
og nokk sundurleitur en henni
tekst að draga upp góða og skýra
mynd af helstu persónum. Sam-
töl eru skemmtilega skrifuð og
flæði bókarinnar fínt, það er ein-
hver hlýja og hispursleysi sem rís
upp af síðunum.
Helga þræðir gömlum minn-
um úr íslenskum þjóðsögum
skemmtilega inn í framvinduna,
eðli og eigindir trölla og álfa eru
tekin fyrir og í einum kaflanum
eru sjálfir jólasveinarnir komnir
á gólfið á heimili Stúfs þar sem
þeir velta fyrir sér örlögum sín-
um og áætlunum. Það er líka for-
vitnilegt og flott að sjá hvernig
tröllin eru sjálfsagður hluti af
heimi manna í bókinni, þau
skutlast í Bónus og fara í björg-
unarleiðangra með mönnunum
eins og ekkert sé sjálfsagðara.
Glúrin pæling um sátt og sam-
lyndi í heimi á heljarþröm? Á
köflum má sjá að um byrj-
endaverk er að ræða en Helga
veldur forminu vel, stíllinn er
einkar íslenskur og hlýr og henni
eru allir vegir færir á þessu sviði
ef hún heldur sig að þessu.
Tröll kannski menn?
Bækur
Stúfur tröllastrákur
bbbnn
Eftir Helgu Sigurðardóttur.
Tindur gefur út. 105 bls.
Arnar Eggert Thoroddsen
LISTASAFN ÍSLANDS
Söfn • Setur • Sýningar
HLJÓÐHEIMAR 26.2.–22.5. 2011 - Salur 2
16. apríl kl. 15 - HLJÓÐBERG v.3.0 eftir Ragnar Helga Ólafsson - Opnun
innsetningar
16. apríl kl. 13 og 15 - Fyrirlestrar og tónleikar á vegum S.L.Á.T.U.R.s
17. apríl kl. 17 - GLÓPERA - Tónlistargjörningur í flutningi Parabólu
VIÐTÖL UM DAUÐANN 26.2. - 22.5. 2011 - Salur 1
ÁFANGAR, verk úr safneign 16.5. 2010–31.12. 2012
SAFNBÚÐ Listaverkabækur, kort, plaköt, íslenskir listmunir og gjafavara.
Fríkirkjuvegi 7, 101 Reykjavík, sími 515 9600
OPIÐ daglega kl. 11-17, lokað mánudaga
Allir velkomnir! www.listasafn.is
ÞJÓÐMENNINGARHÚSIÐ
„Óskabarn – Æskan og Jón Sigurðsson“. Sýning um æsku og
lífsstarf þjóðhetjunnar, undirbúin í samvinnu við Afmælisnefnd
Jóns Sigurðssonar. Sýningin höfðar sérstaklega til barna og
ungs fólks á skólaaldri. Áhugaverður viðburður fyrir alla
fjölskylduna.
Handritin – Saga þeirra og hlutverk um aldir.
ÍSLAND::KVIKMYNDIR 1904-2009.
Þróun kvikmyndagerðar á Íslandi.
Um 100 íslenskar kvikmyndir, sem hægt er að skoða í fullri
lengd.
ÞJÓÐMENNINGARHÚSIÐ, Hverfisgötu 15, Reykjavík
Opið daglega kl. 11.00-17.00. www.thjodmenning.is
Listasafn Reykjanesbæjar
ÞRYKKT, samsýning með
sögulegu ívafi.
16 íslenskir grafíklistamenn.
Síðasta sýningarhelgi.
Byggðasafn Reykjanesbæjar:
Bátasafn Gríms Karlssonar:
Opið virka daga 12.00-17.00
helgar 13.00-17.00
Aðgangur ókeypis
reykjanesbaer.is/listasafn
Á gráu svæði
Hrafnhildur Arnardóttir
(23.3. - 29.5. 2011)
GUNNAR MAGNÚSSON ´61-´78
(11.2. - 29.5. 2011)
Opið alla daga nema mánudaga
kl. 12-17
KRAUM og kaffi
Garðatorgi 1, Garðabær
www.honnunarsafn.is
ÞJÓÐMINJASAFN ÍSLANDS
LISTASAFN ASÍ
9. apríl til 15. maí
Elín Pjet. Bjarnason
ÖLL ERUM VIÐ EINSKONAR
TRÚÐAR
Opið 13-17, nema mánudaga.
Aðgangur ókeypis.
Freyjugötu 41, 101 Rvk
www.listasafnasi.is
Farandsýningin: Ekki snerta jörðina! Leikir 10 ára barna
Tveir fyrir einn af aðgangseyri sunnudaginn 17. apríl
Aðgangur ókeypis á sumardaginn fyrsta
Ratleikir og leikjasýning - Úrval sumargjafa í safnbúð
Fjölbreyttar sýningar og Kaffitár
Lokað á páskadag og 2. í páskum. Opið aðra daga 11-
17.Þjóðminjasafn Íslands, Suðurgötu 41, s. 530 2200,
www.thjodminjasafn.is, thjodminjasafn@thjodminjasafn.is
Opið alla daga nema mánudaga 11-17
IS(not) | (EI)land
Samstarf 5 pólskra ljósmyndara
og 5 íslenskra rithöfunda
Laugardaginn 16. apríl
Fjölskyldu- / vinaleikur
kl. 16 Sýningarpjall
Úr kössum og koffortum
Gamlar ljósmyndir frá
Hveragerði og nágrenni
OPIÐ: fi.-su. kl. 12-18
AÐGANGUR ÓKEYPIS
www.listasafnarnesinga.is
Hveragerði Sunnudaginn 17. april kl. 15
Listamannsspjall – Þorri Hringsson
19. mars – 1. maí 201
Varanlegt augnablik
Sigtryggur B. Baldvinsson og
Þorri Hringsson
19. mars – 1. maí
Birgir Andrésson og vinir
Eggert Pétursson,
Egill Sæbjörnsson,
Kristinn E. Hrafnsson,
Magnús Reynir Jónsson
og Ragna Róbertsdóttir
Opið 12-17, fim. 12-21, lokað þri.
www.hafnarborg.is sími 585 5790
Aðgangur ókeypis
Verið
velkomin