Fréttablaðið - 10.12.2011, Blaðsíða 42

10. desember 2011 LAUGARDAGUR42
Áherslurnar verða á mæðravernd og
ungbörn og að styðja heilbrigðisstarfs-
fólkið sem vinnur úti í sveitunum og
veitir frumþjónustu. Manni finnst
að hreinlætisaðstaða eins og vatn og
kamrar þurfi að vera við alla heilsu-
pósta og fæðingardeildir séu til þar
sem konur fá aðstoð og aðhlynningu
frá þjálfuðu fólki. Að börnin séu bólu-
sett á réttum tíma. Við erum á byrjun-
arreit víða í þessu mannmarga héraði.
Erfitt að ímynda sér ástandið
Það er ekki auðvelt fyrir Íslending
að ímynda sér ástandið í Mangochi-
héraði sem er eitt það fátækasta í
Malaví. Níu hundruð þúsund manns
njóta fárra þeirra innviða í samfélagi
sínu sem við Íslendingar teljum til
mannréttinda. Mæðradauði er meiri í
Malaví en í nokkru öðru landi þar sem
ekki er stríð: 16 konur deyja daglega
af barnsförum.
Ungbarnadauði er mikill sem sést af
því að meðalævilíkur Malava eru 52
ár. Það er ekkert áhlaupaverk að halda
úti neti af heilsupóstum með þjálf-
uðum starfsmönnum til að bólusetja
börnin, fylgjast með umgangspestum,
næringarskorti, blóðleysi og malaríu
– en allt eru þetta örlagavaldar í dag-
legu lífi fólks í héraðinu. Konur vilja
gjarnan fá getnaðarvarnir en dreif-
ing er mikið vandamál. Enginn full-
menntaður læknir er í héraðinu um
þessar mundir. Læknatæknar hafa
réttindi til að gera keisaraskurði, laga
beinbrot, og ljósmæður kunna að taka
á móti. Í fremstu línu eru þjálfaðir
heilsugæslufulltrúar sem fylgjast með
ástandi inni í þorpunum og ráðleggja
fólki. Það má kallast kraftaverk ef
lágmarksþjónusta er veitt. Við nánari
skoðun kemur í ljós að síðustu ár sýna
tölur um heilsufar að miðar í rétta átt.
Þetta er uppörvandi og segir okkur
að markviss aðstoð geti haft jákvæð
áhrif. Fólkið sem starfar við þessi erf-
iðu skilyrði hefur þegar sannað sig.
Fái það aukna aðstoð mun það vonandi
enn bæta við. Malaví er eitt af fáum
löndum þar sem miðar nokkuð í átt að
þúsaldarmarkmiðunum sem sett eru
við árið 2015, sérstaklega hvað varð-
ar mæðravernd og ungbarnaheilsu.
Íslendingar geta með sanni sagt að
þeir hafi lagt af mörkum á þeirri leið.
Sjálfbært verkefni?
Algengasta spurningin um þróunar-
verkefni er hvort þau séu sjálfbær.
Er Landspítalinn á Íslandi sjálfbær?
Jú, að því marki sem niðurskurður og
þjónustuskerðing leyfa er hann fjár-
magnaður af skattfé innanlands og
því sjálfbær á þann hátt. (Hin síð-
ustu ár með aðstoð alþjóðasamfélags-
ins eftir Hrun). Enginn malavískur
spítali, skóli eða ráðuneyti er sjálf-
bær – því landið sjálft er og verður
háð þróunar aðstoð. Það er einfaldlega
allt of fátækt til að bera sig sjálft, án
aðstoðar munu 15 milljónir manna
eiga á hættu að lenda á vonarvöl. Hér
eru meðaltekjur á mann innan við 150
krónur á dag.
Á lífsgæðalista Sameinuðu þjóðanna
er Malaví í sæti 167, Ísland númer 14.
Alþjóðleg þróunaraðstoð við Malaví
nemur 800 milljónum dollara á ári, stór
hluti fer í heilsu, menntun og matvæla-
framleiðslu. Þróunaraðstoð Íslands við
Malaví jafngildir í heild 800 krónum
á hvern Íslending í ár, og nemur um
0,003% af allri aðstoð til landsins. Það
er lágt hlutfall. Við höfum því valið
að starfa í aðeins einu héraði að af-
mörkuðum verkefnum með heima-
mönnum þar sem árangur er auðsær
og áþreifan legur.
Fyrir barnshafandi konu er
fæðingar rúm á alvöru fæðingardeild
áþreifan legur árangur. Fyrir skóla-
barn sem sest inn í alvöru skólastofu
en situr ekki í moldinni er árangurinn
auðmældur. Fyrir konu sem sækir vatn
í hreint vatnsból í þorpinu er spurn-
ingin um árangur ekki efst á dagskrá,
áður gekk hún í marga klukkutíma
eftir vatni. En Malaví er og verður enn
um hríð háð því að fá hjálp til að fá
svona einföld og áþreifanleg lífsgæði:
heilsu, vatn, menntun. Í þeim efnum
geta Íslendingar veitt raunverulega
aðstoð. Það sýnir spítalinn við Apaflóa.
E
f þið ímyndið ykkur 120
þúsund manna byggð,
sem samsvarar höfuð-
borgarsvæðinu á Íslandi,
án heilsugæslu, án spítala
og sjúkrabíla. Nú, rúmum
áratug síðar er kominn spítali í Foss-
vogi með fæðingardeild, skurðstofu,
legudeildum karla og kvenna, göngu-
deild fyrir tugi þúsunda heimsókna
á ári. Og í Breiðholti er risin heilsu-
gæslustöð með fæðingardeild og
grunnþjónustu. Sams konar heilsu-
gæslustöð var nýlega opnuð í Garða-
bæ – og maður skilur framfarirnar.
Fyrir tíu árum var sem sagt bara einn
kofi.
Verkefni að ljúka
Í árslok lýkur spítalaverkefninu við
Apaflóa eftir rúman áratug. Þetta er
malavískur spítali sem er mannaður
Malövum á launaskrá hjá malavíska
ríkinu. Íslendingar veittu aðstoð til að
byggja hann upp, búa tækjum og þjálfa
fólk. En fyrst og fremst er sjúkrahúsið
malavískt. Fyrstu árin voru íslenskir
verkefnastjórar til aðstoðar, síðustu
þrjú ár hafa heimamenn séð um málin.
Í fyrra voru skráðar komur á spítal-
ann 140 þúsund.
Á heilsugæslustöðinni, sem var
opnuð árið 2007 í bænum Nankumba,
voru skráðar 80 þúsund komur í fyrra.
Samtals eru skráðar komur á þessar
tvær stofnanir rúmlega 700 þúsund
á þessum áratug – og fjölgar ár frá
ári. Þess vegna var í ár bætt við ann-
arri heilsugæslustöð þar sem heitir
Chilonga og er afskekkt þorp. Frum-
burðir á fæðingardeild Chilonga fædd-
ust í október, tvíburar, sem trúlega
hefðu fæðst á bastmottu í leirkofa ef
ekki hefði komið til þessi nýja deild.
Á þessum áratug sem uppbyggingin
hefur staðið hafa Íslendingar lagt til
að meðaltali 60 milljónir króna á ári.
Það gera 500 krónur á hvern íbúa við
Apaflóa árlega og 188 krónur á hvern
Íslending. En þeir peningar standa nú
eftir í byggingum, búnaði og þjálfun
sem gagnast mun áfram. Maður heyr-
ir því oft þessa dagana: „Takk Ísland.“
Þróunarsamvinnustofnun færir út kvíar
Nú á að breyta verkefninu. Byggðinni
við Apaflóa má nú teljast vel þjónað
miðað við önnur svæði innan héraðs-
ins. Frá næsta ári mun Þróunarsam-
vinnustofnun styðja lýðheilsuátak
í Mangochi-héraði öllu, sem hefur
um 900 þúsund íbúa. Ekki veitir af.
Malaví er
eitt af fáum
löndum þar
sem miðar
nokkuð í átt
að þúsaldar-
mark mið-
unum sem
sett eru við
árið 2015,
sérstaklega
hvað varðar
mæðravernd
og ungbarna-
heilsu.
Mikil uppbygging í Malaví
Fyrir um áratug hófu Íslendingar að byggja upp heilsugæslu við Apaflóa í Malaví. Myndin sem blasir við í dag er af stórum
spítala með fjölbreytta þjónustu og 120 manna starfslið. Í nærliggjandi sveitum eru tvær heilsugæslustöðvar sem Íslendingar
kostuðu, segir Stefán Jón Hafstein, umdæmisstjóri Þróunarsamvinnustofnunar Íslands í Malaví, í grein sinni.
SPÍTALI RISINN Fyrir tíu árum var bara einn kofi þarna en núna er risinn stór spítali með fjölbreytta þjónustu og 120 manna starfslið. MYND/GUNNAR SALVARSSON
FÆÐINGARRÚM SKIPTIR SKÖPUM Fyrir barnshafandi konu er fæðingarrúm á alvöru fæðingar-
deild áþreifanlegur árangur. MYND/GUNNAR SALVARSSON
MÆÐRAVERND Áherslurnar eru á mæðra- og ungbarnavernd og að
styðja starfsfólk sem veitir þjónustu í sveitunum. MYND/STEFÁN JÓN HAFSTEIN