Fréttablaðið - 10.12.2011, Síða 50

10. desember 2011 LAUGARDAGUR50
bætt lífskjörin að einhverju marki
er aukinn fjöldi ferðamanna.
Ferðaþjónusta er afar mikilvæg
fyrir íbúa Madagaskar. Þangað
koma árlega um 300 þúsund ferða-
menn, rétt ríflega helmingur þess
fjölda sem sækir Ísland heim á
hverju ári. Þó er Madagaskar
nærri sex sinnum stærri en Ísland
og íbúarnir um 22 milljónir, ekki
320 þúsund eins og Íslendingar.
Þegar rætt er við fólk sem
starfar í ferðaþjónustugeiran-
um á Madagaskar kemur í ljós að
ferðamenn sem koma til landsins
skiptast í tvo hópa.
Madagaskar var fram til ársins
1960 frönsk nýlenda, og í gegnum
tíðina hafa flestir ferðamennirn-
ir sem sækja eyjuna heim verið
Frakkar og Ítalir. Þeir hafa ekki
haft sérstakan áhuga á að kynna
sér landið og menninguna en þeim
mun meiri áhuga á að eyða viku
eða tveimur á sendnum ströndum
Madagaskar yfir köldustu vetrar-
mánuðina í heimalandinu.
Þeir sem starfa í ferðaþjónust-
unni á Madagaskar hafa meiri
áhuga á hinum ferðamönnun-
um; þeim sem koma til eyjunnar
til að skoða mannlífið og náttúr-
una. Enda er mun meira á þess
konar ferðamönnum að græða.
Peningarnir sem þeir koma með
til Madagaskar dreifast víðar en
í þeim bæjum sem eiga fallegar
sandstrendur, og þeir eyða gjarn-
an meiru, enda þurfa þeir á leið-
sögumönnum, bílstjórum og bíla-
leigubílum að halda til að njóta
L
ýsingar á eyju sem
áður var skógivaxin
frá fjalli til fjöru en er
nú að mestu skóglaus
gætu hljómað kunnug-
lega fyrir Íslendinga.
Eyjan Madagaskar, sem liggur úti
af austurströnd Afríku, á þó fátt
annað sameiginlegt með Íslandi en
gróðureyðinguna og áhuga heima-
manna á að fá sem flesta ferða-
menn í heimsókn.
Sérfræðinga greinir á um
hversu mikill gróður hafi í raun-
inni verið á Madagaskar áður en
menn komu fyrst til eyjunnar og
tóku í beinu framhaldi til óspilltra
málanna við að höggva og brenna
regnskógana. Þó eru flestir sam-
mála um að stór hluti þessarar
fjórðu stærstu eyju heims, sem er
nærri sex sinnum stærri en Ísland,
hafi verið þakinn regnskógum af
einhverju tagi áður en fólk settist
þar að fyrir um það bil tvö þúsund
árum.
Þess sér ekki mikil merki þegar
Madagaskar er heimsótt í dag.
Talið er að um 90 prósent af regn-
skógunum á þessari risavöxnu
eyju séu horfin, og ólíklegt í besta
falli að þeirri þróun verði snúið
við. Ýmsar tegundir af plöntum
og dýrum hafa þegar horfið fyrir
fullt og allt, til dæmis risavaxnir
ófleygir fuglar sem náðu allt að
þriggja metra hæð og vógu nærri
hálft tonn.
Náttúran algerlega einstök
Madagaskar skildist frá megin-
landi Afríku fyrir um 135 millj-
ónum ára, og Indland losnaði frá
austurströnd eyjunnar fyrir 88
milljónum ára. Plöntu- og dýralíf á
eyjunni hefur því haft tug milljónir
ára til að þróast án utanaðkomandi
áhrifa.
Fyrir náttúrufræðinga og
áhugafólk um plöntur og dýralíf
eru þeir hlutar Madagaskar sem
enn eru þaktir þéttum regnskógi
paradís á jörð. Vegna milljóna ára
einangrunar hafa þær tegund-
ir sem þá réðu ríkjum í þessum
heimshluta fengið að þróast án
utanaðkomandi þrýstings frá
öðrum tegundum sem á endanum
höfðu yfirhöndina í samkeppninni
annars staðar í Afríku.
Vegna þessa eru um það bil níu
af hverjum tíu plöntutegundum
sem finnast á Madagaskar upp-
runnar þar, og finnast hvergi
annars staðar í heiminum. Sama
gildir um átta af hverjum tíu dýra-
tegundum.
Sú ósnortna náttúra sem enn
er til staðar í Madagaskar minn-
ir á litlar eyjar af skóglendi þegar
litið er á landakort. Þegar á stað-
inn er komið verður ferðamönn-
um fyrst ljóst hversu stórir þess-
ir skógi vöxnu blettir sem virkuðu
svo smávaxnir á kortinu eru þó í
raun og veru.
Ferðamennirnir lykillinn
Ástæðurnar fyrir því að regn-
skógarnir sem áður þöktu stóran
hluta Madagaskar eru nú að mestu
horfnir eru nokkrar. Sú stærsta
er þó án efa þörf íbúanna fyrir
ræktar land. Allt frá því fyrsta
fólkið kom til eyjarinnar fyrir um
tvö þúsund árum hafa íbúarnir
rutt og brennt skóg til að rækta
matvæli. Í dag sjá þeir sem horfa
út um bílgluggann á ferð um eyj-
una yfirleitt hrísgrjónaakra eða
grænmetisakra, ekki regnskóga.
Ekki hjálpar til mikil þörf fyrir
viðarkol, sem nær allir íbúar
Madagaskar nota til að elda á,
enda rafmagn og gas of dýrt til
þeirra nota.
Madagaskar er afar fátækt land
en stjórnvöld hafa augljóslega
áhuga á að breyta því. Flestum
sem hugsa málið til enda er það
ljóst að það mun ekki bæta lífskjör
almennings að ryðja burtu þeim
litla skógi sem þó er eftir til að fá
aðeins meira jarðrými undir land-
búnað. Það sem gæti hins vegar
Einstakt dýralíf í bráðri hættu
Eyjan Madagaskar er ekki bara fræg vegna samnefndar teiknimyndar. Þar má finna dýr og plöntur sem hafa haft 90 millj-
ónir ára til að þróast í einangrun. Brjánn Jónasson ferðaðist um þessa ævintýraeyju og fræddist um þann vanda sem eyjar-
skeggjar standa frammi fyrir vegna gróðureyðingar sem ógnar dýrategundum sem finnast hvergi annars staðar í heiminum.
GRÓÐUREYÐING Ef það er rétt að eyjan Madagaskar hafi verið skógi vaxin frá fjöru til fjalls þegar fólk kom þangað fyrst fyrir tvö þúsund árum sjást þess lítil merki í dag.
Skógurinn er horfinn en í staðinn koma hrísgrjónaakrar og annað ræktarland. FRÉTTABLAÐIÐ/BRJÁNN JÓNASSON
FÁTÆKT Um helmingur landsmanna býr undir fátæktarmörkum og hlutfallið er hærra
í smærri bæjum langt frá höfuðborginni. Þessi börn voru forvitin um ferðamennina
sem heimsóttu bæinn þeirra, enda ferðamenn færri en búast mætti við.
GRJÓN ÞRISVAR Á DAG Hrísgrjón eru uppistaðan í fæðu madagösku þjóðarinnar.
Flestir borða hrísgrjón þrisvar á dag. Hrísgrjónarækt er vinnuaflsfrek, en um 80
prósent þjóðarinnar vinna við landbúnað af einhverju tagi.
➜ Stærð: 587 þúsund ferkílómetrar,
nærri sex sinnum stærri en Ísland.
➜ Mannfjöldi: Um 22 milljónir. Um
helmingur er undir fátæktarmörkum. Um
320 þúsund nota internetið.
➜ Stjórnarfar: Lýðveldi.
➜ Forseti: Andry Rajoelina, sem tók við
völdum að ósk hersins eftir að fyrri forseti
sagði af sér árið 2009 eftir átök í landinu.
Forsetakosningar hafa tafist en eru
boðaðar 2012.
➜ Sjálfstæði: Frá Frakklandi 26. júní
1960.
➜ Opinber tungumál: Malagasí og
franska.
➜ Efnahagur: Um 80 prósent vinnu-
aflsins starfa við landbúnað. Frá árinu
1990 hurfu stjórnvöld frá harðri
vinstri stefnu og fengu aðstoð
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og
Alþjóðabankans við uppbygg-
ingu.
➜ Trúarbrögð: 41 prósent kristnir,
7 prósent múslímar, 52 prósent
andatrúar.
➜ Lífslíkur við fæðingu: Karlar 62
ár, konur 66 ár.
Toliara
Tolanaro
Manakara
Fianarantsoa
Morondava
Mananjary
Toamasina
Mahajanga
Antsiranana
MADAGASKAR Í HNOTSKURN
Antannarivo
FRAMHALD Á SÍÐU 52