Saga - 2005, Blaðsíða 64

62
JÓN ÁRNI FRIÐJÓNSSON
Lúðvík Kristjánsson fjallaði um skipaeign íslendinga á miðöld-
um út frá spurningunni um það á hvers konar skipum menn hefðu
hafið landnám á Grænlandi í lok 10. aldar. Þá er hermt að 25 skip
hafi haldið samsumars til Grænlands og þótti sumum fræðimönn-
um glæsilegur vitnisburður um farmennsku Islendinga. Lúðvík
taldi að hinir eldri fræðimenn hefðu hneigst til að mikla fyrir sér
umfang íslenskrar kaupskipaútgerðar og færði sannfærandi rök
fyrir því að þessi skip hefðu trúlega ekki öll verið mjög stór. Hann
benti hins vegar á fjölda vitnisburða í fornsögum um að stór
farmaskip af ýmsum gerðum hefðu verið algeng á íslandi allt frá
dögum Eiríks rauða. Nú má auðvitað segja sem svo að þessar
heimildir vitni fremur um skip 12., 13. og 14. aldar en 10. aldar. En
þótt sá fyrirvari sé hafður á, eru hugmyndir Lúðvíks trúverðugar
og hann sýndi fram á að útgerð farmaskipa hefði verið snar þáttur
í lífsbaráttu manna í sjávarbyggðum vestanlands allt fram á síðari
tíma.69 Á 13. öld virðist slík útgerð líka hafa verið öflug á Norður-
landi.
Frásögn Þórðar sögu kakala af Flóabardaga gefur allgóða mynd af
skipakosti manna um miðja 13. öld. Þórður kakali dró saman „öll
hin stærri skip í Vestfjörðum" og hafði tólf til fararinnar, skipuð
rúmlega 200 mönnum.70 í flota hans voru a.m.k. fjórir teinæringar
en svo er að sjá að það hafi ekki verið stærstu skipin. Tvö skipanna
eru kölluð skútur en óvíst er hvort það felur í sér einhverja tækni-
lega merkingu. Frá Holti í Önundarfirði kom Staðarferja og hefur
verið flutningaskip kirkjustaðarins.
Kolbeinn ungi dró hins vegar „saman öll stórskip í Norðlend-
ingafjórðungi". Hafði hann í flota sínum 20 skip og nálægt 470
menn. „Kolbeinn stýrði sjálfur því skipi er var nær haffæranda og
var þrennum bitum útbitað. Þar var á kastali við siglu."71 Fjögur af
skipum hans eru nefnd ferjur.
Eins og kunnugt er vegnaði Vestfirðingunum öllu betur þrátt
fyrir að þeir ættu við ofurefli að etja. Kom þar mest til: „að á skip-
um Kolbeins voru fáir einir menn, þeir er nokkuð kunnu að gera á
69 Lúðvík Kristjánsson, „Grænlenzki landnemaflotinn og breiðfirzki báturinn",
Vestræna (Reykjavík, 1981), bls. 92-134.
70 Sturlunga saga II, Þórðar saga kakala, bls. 50-52.
71 Sturlunga saga II, Þórðar saga kakala, bls. 52-53. Sú tilgáta kemur fram í skýr-
ingum að „þrennum bitum útbitað" merki að þverbitar hafi verið á þremur
stöðum í skipinu og hafi verið tvöfaldir, þ.e. bæði efri og neðri.