Saga - 2005, Blaðsíða 109

SAGAN SEM SJÓNARHORN
107
áratugi hefur orðið bylting á sviði upplýsingaflæðis og samgangna
sem hefur komið hefðbundnum skilningi manna á landamærum og
markalínum á hreyfingu. Þetta hefur haft gríðarleg samfélagsleg
áhrif, ekki síst innan vestrænna þjóðfélaga, og nú, á tímum flóknara
gildismats og fjölbreyttari (póstmódemískari) merkingar, hljóta
þeir sem stunda fræðimennsku og fást við þekkingarfræði samfé-
lagsins að þurfa að taka mið af aðstæðunum innan þess. Á sínum
tíma töldu margir fræðimenn að mögulegar framfarir innan sagn-
fræðinnar tengdust einna helst félags- og raunvísindum, svo sem
framförum á sviði fomleifafræði, aldursgreiningar, tölfræði, félags-
og hagfræðilíkana og fleiru í þeim dúr. Þess háttar nálgunarleiðir
að hinum sögulega veruleika eru vissulega nauðsynlegar og góðra
gjalda verðar en það má ekki gleymast að þær fá aldrei sögulega
merkingu nema í gegnum tungumálið. Vegna þekkingarfræðilegr-
ar „fjölmerkingar" nútímaþjóðfélagsins og þeirrar „fjarveru" við-
fangsefnisins sem sagnfræðingar búa við er ég sannfærður um að
möguleikarnir innan greinarinnar felist ekki síður í nýjum greining-
arleiðum á sögulegum textum/túlkunum og þeim merkingarferl-
um sem leynast á hinum ýmsu plönum innan heimildanna. Eftir
því sem tímamunur er meiri á milli meintra atburða og þeirrar sam-
tíðar sem fæst við þá sem sögulegt viðfangsefni, þeim mun flóknari
og óljósari verða merkingarferlin milli fortíðar og nútíðar. Til að
varpa ljósi á þá „flækju" geta aðferðir viðtökufræðinnar verið mjög
gagnlegar því að allt snýst þetta meira og minna um túlkanir á túlk-
unum. Viðtökufræðin gengur út frá því að fyrirbæri geti haft marg-
víslega merkingu sem sprettur af því sjónarhorni sem beitt er, og á
þeim grunni tel ég að hún sé gagnleg við sagnfræðilega greiningu
á tímum sem kenndir hafa verið við póstmódernisma.
Þótt sú sagnfræði sem stunduð er hverju sinni sé í vissum skiln-
ingi aðeins saga eigin samtíðar og hafi fyrst og fremst það hlutverk
sem henni er gefið „hér og nú" þá dregur sú staðreynd að greininni
er beint gegn eigin samtíð fremur en horfinni fortíð síður en svo úr
mikilvægi hennar. Það má líka segja að sú aðferð að endurbyggja
fortíðina úr brotakenndum heimildum og afhenda hana síðan við-
takendum sem sannleikann um fortíðina sjálfa sé óðum að úreldast.
Sem fræðigrein er lengi hefur stuðst við „heimspeki nálægðarinnar
og sannleikshefðarinnar" þá tel ég sagnfræðina hafa átt töluvert
undir högg að sækja á tímum hins póstmódemíska ástands, ekki
síst gagnvart einni þekktustu birtingarmynd þess innan fræðanna,
afbyggingunni. Sagnfræðingurinn Keith Jenkins telur að varla