Birtingur - 01.01.1955, Side 14

smátilbrigðum, það eru stuðlabergsstöplar á hliðunum. Þá er frumleikinn
að minnsta kosti farinn forgörðum. Ef við gerum okkur svo ferð alla leið
upp að kirkjumúrnum, sjáum við okkur til enn meiri undrunar að hann
er gerður úr járnbentri steinsteypu.
Steinsteypa, gotneskur stíll, stuðlaberg, eru þettta ekki sem mér
sýnist nokkuð ólík fyrirbæri, kannski ósættanlegar mótsetningar, eða
liggur gotneski stíllinn svo nálægt okkur í dag að við getum með góðu
móti beðið hann ásjár, eða notuðu þeir steinsteypu í gamla daga, eða á
náttúrustæling nokkuð erindi inn í byggingarlist, samanber stuðlaberg-
ið? Steinsteypan er það ég bezt veit nýtilkomið byggingarefni, það voru
tveir Frakkar, sem fundu hana upp í kringum 1870, en sú uppfinning olli
mestu um byltingu þá er varð í byggingarlist rétt eftir aldamótin síðustu
og hefur verið kölluð Modernismi eða Funktionalismi. Verður nánar vikið
að því síðar. I stuttu máli virðist Gótík vera nafn á öflugri og ósvikinni trú-
arvakningu er f ór um vesturlönd, einkum hin rómönsku lönd á seinni hluta
miðalda allt fram á 14. og 15. öld. 1 byggingarlist er hún nátengd bygg-
ingartæknilegum breytingum eins og öll raunhæf stíltímabil. Þarna var al-
mennur áhugi fyrir guðshúsi. Það var ekkert einkamál preláta eða ríkis-
manna sem ausa fé í skrauthýsi sér til sáluhjálpar. Fólkið sjálft byggði, bak-
arinn, bóndinn — og húsið var hræsnislaust helgað guðinum. Það virðist
hafa ríkt þetta dásaml. samræmi milli listiðnaðar og fagurra lista, milli al-
þýðu og listamanna, þetta samræmi sem við höfum glatað í dag okkur til
óbætanlegs tjóns. Þessi hús voru hlaðin og af þeirri byggingartækni hafa
þau fyrst og fremst svip sinn, en ekki hinu sem sumir halda, að húsameistar-
inn styðji hönd undir kinn: „horfi dulráðum augum á reislur og kvarða“ og
hugsi: Nú skal ég finna upp fínan stíl. Breytingin frá fyrri stíltegund, sem
Gotnesk kirkja: Dómkirkjan í Beauvais