Birtingur - 01.07.1955, Síða 12

stendur fullkomlega á sama um hann.
Bernska hans er þrotlaus aflraun. Einhverju
sinni er honum misþyrmt að ósekju af báð-
um bræðrum á bænum, og hann lá rúmfastur
árum saman. Hann verður einn af drottins
krossberum.
Þetta er fyrsta bendingin um það hlutverk
sem honum er ætlað. Það er þverskorið öðr-
um efnisþræði sem gengur gegnum alla skáld-
söguna, og frá trúarlegu upphafi þróast það
og fær æ fyllra og breytilegra og jafnframt
óskiljanlegra inntak. Þegar barn að aldri
finnur Ólafur að hann á athvarf. Dag nokk-
urn þegar hann er úti heyrir hann „kraft-
birtíngarhljóm guðdómsins", vitund hans
flóir út um í hrifningarvímu og hann kyssir
jörðina í ást og lotningu. Peter Hallberg hef-
ur borið þessa atburðalýsingu saman við
prósariss frá æskuárum höfundar, þegar
Laxness var undir áhrifum frá Meistara
Eckhart (sjá tímarit Bonniers H. 1953). Sú
miðaldadulhyggja sem er undirrót þess við-
horfs til mannanna sem Laxness aðhyllist,
ætti eftir þessu að vera líka innblástur og
hugljómun hans.
Hugljómun Ólafs hefur á þessu stigi
málsins hreinan trúarblæ. Opinberun hljóms-
ins verður það afl sem heldur honum upp úr
í veikindum hans, í öllu lífi hans. En hljómur-
inn breytist. 1 veikindunum birtist honum
sýn, en nú er það alþýðuskáldið Sigurður
Breiðfjörð, sem lýtur að honum og segir: „Þú
ert Ijós heimsins". Það var vígsla, köllun
skáldsins vaknar og hljómurinn birtist aftur á
ákveðnum stundum í lífi Ólafs sem hljómur
skáldskaparins. Það er hann sem vekur hug-
ljómun hans, veldur framandleik. Það er fyrir
hljóminn sem hann lifir í veruleikanum og
þó í senn veruleikanum fjarri. Þá fjarska-
kennd lætur Laxness meira að segja ráða
málblæ skáldsagnabálksins.
Það er fyllilega rökrétt að skáldvígslan ger-
ist eins og trúarleg opinberun: Líf skáldsins
er píslarvætti. Að lesa um Ólaf Kárason
það er sama og lesa dýrlingaævi um öreiga-
skáld. Skáldferillinn og píslarvættisferillinn
skerast snemma í lífi Ólafs, en ekki er fyrr
en í þriðja hluta skáldsagnabálksins kveðið
upp úr um að „skáldið er tilfinníng heimsins,
og það er í skáldinu sem allir aðrir menn eiga
bágt“. Fróðlegt er að setja þessa setningu í
rétt samhengi. Ólafur segir hana sjálfur á
verkamannafundi í fiskiþorpi einu þar sem
hann býr með flogaveikri konu og hefur ó-
verulegar tekjur af því að yrkja tækifærisljóð,
jafnframt því sem hann vinnur að sínum
eigin skáldverkum sem Laxness lætur varpa
sérkennilegri birtu á það líf sem Ólafur lifir.
Einn dag sér hann stúlku á fiskireitunum sem
hann hefur aldrei áður augum litið. Þann
dag er hann smánaður af verkstjóra einum
og neyddur til að snúa aftur og bæta á bör-
urnar. Stúlkan sér það og segir með „frýjr
og eggjan: Læturðu snúa þér við?“ Þá heyrir
skáldið aftur Röddina, en nú var hún óákveð-
in, erfiðari skilnings: „Því fór fjarri að hann
vissi nú leingur hvað hún hét, aðeins lét
hreimur hennar unaðslegar í eyrum eftir því
sem leingra leið, stundum svo að honum
fanst sá dagur myndi koma að hann yfirgæfi
allt til að hlýða á hana eina. Ó yndislega
Rödd, sagði hann, og teygaði að sér svalan
kvöldblæ norðursins, en hann þorði ekki að
breiða út faðminn af ótta við að fólk héldi að
hann væri brjálaður."
1 ráði er að stofna verkalýðsfélag til að bera
fram kaupkröfur við forstjórann Pétur Páls-
son Þríhross, þennan forkostulega kapítal-
ista, sem kallar sjálfan sig á hástemdum
augnablikum Peter Pavelson Three Horses.
Á þessum fundi er skáldið hvatt til að taka
til máls og hann talar innblásinn. „1 því landi
þar sem skáldið á heima, þangað sem hann
aldrei kemst, þar ganga atvinnuvegirnir af
10