Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1981, Blaðsíða 165

Ritdómar
163
fúl-li), og loks yfirlit yfir þær margvíslegu breytingar, sem verða í hk. nf./þf. et.
irík-t, blaut-t, blá-tt, svart-0 o. s. frv.) Þá er afar óheppilegt, að ekki er gert ráð
fyrir nema einni beygingu lo., í stað þess að fjalla annars vegar um lo., sem enda
á -in-n (bogin-n, talin-n, heiðin-rí), og hins vegar um önnur. Þess í stað er nánast
fjallað um hvert beygingardæmi fyrir sig og engin tilraun gerð til þess að tengja
saman beygingardæmi eins og bogin-n og talin-n, rétt eins og þau séu jafn ólík
og t. d. rík-ur og bogin-n. Mun réttari mynd hefði fengist af beygingu lo. með því
að fjalla um úi-lo. sem einn flokk og lh. þt. af veikum sögnum fyrsta flokks
(talin-n) sem undirflokk þeirra. Þá er sagt, að nokkrir (einige) lh. þt. af sterkum
og veikum sögnum beygist eins og boginn, t. d. heppinn, fundinn og farinn. Vandi
er að sjá, af hvaða sögn lo. heppinn er dregið, og auk þess fer því fjarri að það
séu „nokkrir" lh.-þt. sem beygjast á þennan hátt, þar sem nánast allir lh. þt. af
sterkum sögnum beygjast svo. Á bls. 68 er sagt, að flestir (die meisten) lh. þt.
af veikum sögnum beygist eins og talinn. Þetta er auðvitað alrangt, þar sem aðeins
lh. þt. af veikum sögnum fyrsta flokks beygjast þannig, og auk þess er alls ekki
að því vikið, að tannhljóðsviðskeyti (veikar rnyndir) innan þessarar beygingar er
ekki bundið við -d- (talin-, tald-), heldur getur einnig verið -t- eða -ð- (vakt-ir,
marð-ir) eftir ákveðnum reglum.
Um töluorð og fornöfn er fjallað í örstuttu máli, og er ekki ástæða til að
staldra við þá þætti hér, enda er nánast um mjög knappa upptalningu aðalatriða
að ræða. Það vekur þó nokkra furðu, hve lítinn mun MP gerir hér á milli aðal-
atriða og aukaatriða. í knappri umfjöllun um fornöfn, þar sem ýmis fornöfn
eru ekki tekin með og merkingu og notkun fæstra gerð viðhlítandi skil, gefur
MP sér samt tíma til að gera grein fyrir tvímyndum eins og eng-/öng-, sem
varla getur talist brýnt í byrjendabók sem þessari.
3.
í umfjöllun sinni um sagnir fjallar MP um sterkar sagnir og veikar á hefð-
bundinn hátt. Byrjað er á því að fjalla um kennimyndir sagna, taldar upp þær
sagnmyndir, sem leiddar eru af hverjum sagnstofni, án þess þó að gerð sé grein
fyrir þeim reglum, er um þessi atriði gilda, gefið sé yfirlit yfir persónuendingar
sagna og hljóðvörp, annars vegar þau, sem bundin eru fh. nt. et. og hins vegar
önnur. Framsetning er ekki nógu skýr og ekki til þess fallin að létta lesendum
lærdóminn, sem flestum þykir þó nógu snúinn fyrir. í staðinn fyrir að sett sé
fram heildaryfirlit yfir persónuendingar sagna — í fh. og vh. nt. og þt. — virðist
tilviljun undirorpið, hvaða persónuendingar eru tilgreindar hverju sinni. Af sögn-
inni að bjóða eru þannig 1. p. fh. nt. et. (býð) og 1. p. fh. nt. ft. (bjóðum) tilgreind-
ar — og er það ágætt út af fyrir sig — en ekkert þar á milli, né heldur útskýrt,
hvers vegna nauðsynlegt er að tilgreina tvær myndir fyrir fh. nt. Sami háttur er
hafður á um vh. nt., og er þó sagnstofn þar alltaf óbreyttur og því óþarft að
tilgreina nema eina mynd, að viðbættum reglum um persónuendingar í vh. nt.
Þegar kemur að fh. þt., eru allar myndir tilgreindar, þar sem tvær hefðu nægt, án
nokkurra skýringa. Yfirlit yfir persónuendingar veikra sagna má að vísu finna
síðar í bókinni (bls. 102) og yfirlit yfir endingar sterkra sagna í fh. et. nt. (bls. 112),
þegar búið er að fjalla um beygingardæmi þessara sagna. Miklu heppilegra hefði